(Onderstaande tekst is de openingsspeech van Daan Rau voor de expo ‘Bloemen in de Herfst. We publiceren het hier met de toestemming van Daan)
Al eeuwenlang gebruiken mensen bloemen om dingen duidelijk te maken of gewoon omdat het mooi is en mooi maakt, om hun gevoelens te uiten, om respect te betuigen of hun aanhankelijkheid. Als je even googelt en gewoon ‘bloemen betekenis’ intikt, krijg je alvast een niet te stuiten overzicht van mogelijke betekenissen. Zo staat de akelei voor onbetrouwbaarheid, de pioen voor hoogmoed en overdaad en de hortensia voor onstandvastigheid. Het zal je dus maar overkomen dat je een voorliefde hebt voor een van deze.
De schilderkunst maakte en maakt nog steeds gebruik van de al dan niet verholen betekenissen van bloemen. De maagd Maria werd nogal eens afgebeeld met een witte lelie in haar omgeving, kwestie van haar zuiverheid te benadrukken en vanaf de 16de eeuw kwamen bloemenstillevens in de mode om de schoonheid ervan, maar zeer zeker ook omwille van de symboliek van de vergankelijkheid van het leven. Het is trouwens bekend dat sommige schilderijen onmogelijke boeketten presenteerden althans voor die tijd omdat de gekonterfeite bloemen niet terzelfdertijd in bloei konden staan.
Meestal schilderen hedendaagse kunstenaars bloemen om andere redenen dan symboliek. Ze zijn gewoon geïnteresseerd in de vorm of de kleur, de verhouding tot de omgeving, de natuur en dat beweegt hen om dit tot onderwerp van een schilderij te maken. Schilderen is in de eerste plaats het aanbrengen van verf op een drager, dat hebben meerdere kunstenaars al geponeerd, denken we maar aan Kasimir Malevich of Niele Toroni. Maar je kan niet blijven zwarte vierkanten schilderen en schilderen is natuurlijk ook meer dan dat.
De twee kunstenaars die hier vandaag exposeren schilderen allebei bloemen maar vertrekken van totaal andere premissen en zorgen daardoor eigenlijk voor een boeiende confrontatie en dialoog.
©Van Landegem Gallery
Nico De Guchtenaere (°1963) ken ik al van na zijn afstuderen aan de Gentse academie in 1985. Pierre Vlerick was toen directeur en zorgde voor een ongekende open sfeer in zijn hogeschool met een multidisciplinair aanbod van internationaal gehalte in de Zwarte Zaal. Dit kon niet anders dan zijn sporen nalaten bij de jonge studenten van die tijd. Nico kreeg er les van Nadine Van Lierde, Karel Dierickx en Jean Bilquin.
Na zijn studies bood hij zich aan als gewetensbezwaarde bij Amarant, de organisatie die ik destijds heb opgericht. Hij was een gewaardeerde en vooral stille medewerker. Nico is een rustige werker, iemand van wie een zekere kalmte uitgaat, niet echt een grote communicator, maar iemand die standhoudt, die weet wat hij wil en zijn doel bereikt. Als jonge schilder had hij het niet bepaald makkelijk. Na zijn termijn als gewetensbezwaarde is hij deeltijds gaan werken in een zetelfabriek, toeleveraar van Volvo waar hij het zelfs tot meestergast bracht. Ik vertel dit omdat het hem typeert. Hij komt in 1989 als leraar schilderen in de academie van Eeklo terecht en is dat nu nog steeds.
Nico woont in het Meetjesland en heeft zich samen met zijn echtgenote een klein natuurparadijsje gecreëerd waar hij kan reflecteren en schilderen. Het is de natuur die hem omgeeft die hem inspireert, die hem geruisloos zijn onderwerpen levert. Hij is een uitstekende schilder, geen virtuoos. Zijn werken komen langzaam tot stand, zijn vrucht van zoeken en vinden, van afstand nemen en kijken, van waarnemen vooral. Het onderwerp is aanleiding tot schilderen, het doel is om een schilderij te maken, niet om het onderwerp te vervangen of naar de kroon te steken. Maar het schilderij laat ons wel opnieuw kijken naar het onderwerp, laat ons toe het onderwerp met een andere blik te ervaren want dat doen schilderijen met ons. Denk aan Monet en zijn reeks schilderijen met de kathedraal van Rouen, bijna allemaal vanuit hetzelfde standpunt gezien en toch zo verschillend. Zo’n reeks dwingt onze blik tot het zien van verscheidenheid en hopelijk zo ook onze gedachten.
Nico De Guchtenaere toont hier een reeks redelijk recente werken waar we nog gedroogde zonnebloemen in kunnen herkennen. Het vormelijke aspect van die planten interesseert en intrigeert hem en dan is er natuurlijk het spel van de kleur, het in wezen voortdurend experimenteren en onderzoeken wat er gebeurt bij het mengen van kleuren, het naast elkaar plaatsen, het overschilderen, het wegschilderen. De vormen laten vervagen, wegdeemsteren en terugkomen, dat is het wat zijn werk zo boeiend maakt. Het is net als hij rustig aanwezig zonder opdringerig te zijn, maar het is er wel en het laat zich niet verdringen.
©Van Landegem Gallery
En daartegenover staat en hangt hier letterlijk het werk van Jonas Vanderbeke (°1993). Met circa 30 jaar verschil heeft ook Jonas aan de KASK gestudeerd en kreeg er les van Ingrid Castelein die op haar beurt leerling was van Karel Dierickx. Maar naast Vincent Geyskens en Paul Casaer is het vooral Narcisse Tordoir die als leraar invloed heeft op de jonge Jonas tijdens zijn opleiding. Hij stimuleert hem om naast de traditionele olie- en acrylverven ook andere producten zoals lakverf te proberen bij het maken van zijn beelden. En niet onbelangrijk: hij doet hem de suggestie om de beelden waarvan hij vertrekt te gaan manipuleren via digitale weg. In het begin maakte Jonas voornamelijk zelfportretten, niet zozeer van zijn gezicht, maar van andere onderdelen van zijn lichaam. Er werden dus foto’s genomen en die werden op aanraden van de docent dus met heel eenvoudige fotoshop gemanipuleerd. Die invalshoek was nieuw voor de kunstenaar in wording en is de aanzet tot wat het tot nu toe geworden is.
Jonas heeft een digitaal archief waarin hij beelden die hem aanspreken opslaat. Het zijn beelden die hij vindt op het net, op straat, in tijdschriften en boeken, in films, eigenlijk overal. Van beeldende kunstenaars kan je verwachten dat ze hun ogen openhouden en waarnemen. En net zoals Nico doet ook Jonas dat. Vanuit het steeds aangroeiend archief worden digitale collages gemaakt. Die ontstaan niet zomaar. Nogal dikwijls vertrekt de kunstenaar vanuit iets wat hij gelezen heeft, iets wat hem getroffen heeft. Zo leest hij op een bepaald moment de mij tot nu toe onbekende cultklassieker ‘I remember’ van Joe Brainard. Als autobiografie was Brainards methode briljant eenvoudig: specifieke herinneringen opschrijven wanneer ze naar de oppervlakte van zijn bewustzijn kwamen, elk voorafgegaan door het refrein ‘Ik herinner me’. Het boekt treft de jonge kunstenaar en is aanleiding tot een reeks schilderijen onder de titel ‘Pansies for Joe’. Die schilderijen worden echter voorafgegaan door een veel grotere serie van digitale collages waaruit hij dan deze kiest die hem het beste lijken. Eens de keuze gemaakt, wordt het schilderij uitgevoerd zonder bijsturingen. Je kan dus stellen dat het scheppend werk op de computer gebeurt en dat het schilderij tot stand komt als een soort van vaktechnische prestatie waarbij natuurlijk toch wel keuzes gemaakt worden als het bepalen van de soort verf, de exacte kleurweergave en dies meer.
Het werk van Jonas Vanderbeke is zeer herkenbaar, niet door de persoonlijke toets die bijna angstvallig wordt vermeden, maar door de zeer eigen constellatie en samenstelling, het spelen met schilderkundige en grafisch aandoende elementen, het tegenover elkaar plaatsen van onverwachte kleurencombinaties en het licht ironisch gebruik van trompe-l’oeil.
In zijn reeks ‘Sappho’s Wreath of Flowers’ worden ook zinsneden ingelast uit de poëzie van de dichteres, je merkt ze misschien pas op het tweede gezicht.
‘Bloemen in de herfst’ is de titel die ik koos, niet ‘Herfstbloemen’, de kunstenaars hier werken niet met seizoenen en net zoals bij de bloemist kan je het hele jaar door genieten van bloemen. De kunstenaars zorgen hier voor een contrasterende expositie waar je mogelijks de herfst meer terugvindt in de schilderijen van Nico omwille van het getemperde, maar ontzettend rijke kleurgebruik. Maar vergis u niet, de herfst kan ontzettend kleurrijk zijn en zelfs sprankelend en gevarieerd wanneer de zon schijnt en daar zorgt Jonas voor. Ik mag hopen dat u net als ik geniet van al dat moois.
Daan Rau
Grembergen, 20 september 2024
De duotentoonstelling ‘Bloemen in de herfst’ met werk van NICO DE GUCHTENAERE en JONAS VANDERBEKE loopt nog tot het weekend van 20 oktober 2024. Klik hier voor alle info.
foto’s © Van Landegem Gallery
