Kijken in een verweerde spiegel: de surreële werelden van Gerrit Matthijnssens

Posted By Annelies Vanbelle

Een vleug Dalí, misschien ook Escher, maar vooral de finesse van oude meesters en kunstenaars-natuurkundigen. De ragfijne tekeningen van Gerrit Matthijnssens verleiden meteen door hun overgave aan het metier – hier is een vakman aan het werk die niet zwicht voor trends of andere verlokkingen. Een artiest die niet mikt op gratuit effect, maar gelooft dat in integriteit en ingetogen toewijding een grote aantrekkingskracht schuilt.

Een potlood kringelt behoedzaam tussen de koperslag. Alle verglijdende nuances tussen zwart en bijna wit. Er lag een foto aan de oorsprong, een beklijvende reiservaring, een ietwat vergeeld mentaal beeld van een natuurfenomeen of een afbrokkelend historisch gebouw. Het begint met een werkelijke herinnering en het wordt een visioen, van realiteit naar surrealisme. Gaandeweg, met elke potloodlijn een beetje verder weg van het bewustzijn. Naar dromen, nachtmerries, het verrukkelijke en tegelijk onrustbarende van een roes.

Vergane schoonheid is de bron waaruit Gerrit Matthijnssens put. Of beter: de schoonheid van de vergankelijkheid. Van gebouwen, van de natuur, van ons lijf. De aftakeling die we niet kunnen voorzien, het gemene toeval waarop we geen greep hebben. Maar ook de nieuwe levensenergie die in zo’n omslag schuilt. Geen einde is een einde. Achter elk loslaten wacht een nieuw begin. Het wordt niet in je gezicht gegooid, maar vaak zijn de werken van Gerrit Matthijnssens autobiografischer dan je zou denken. Elke tekening is een neerslag van zijn levensfilosofie: leer relativeren. Wat op je pad moet komen, dat komt.

Sacrale geometrie

Het detaillisme zit er al lang in. Al sinds hij studeerde aan Sint-Lucas Antwerpen. Juwelenontwerp, meer bepaald. Zijn hand is hierdoor geoefend in de allerfijnste motoriek. Ook het ornamentele uit dat ambacht vindt steeds weer de weg naar zijn potloodtekeningen. Krullen, arabesken, ritmische patronen die zowel van organische oorsprong kunnen zijn als van een cultureel artefact. Verstrengelde lichaamsdelen die zich niet laten onderscheiden van wortels, celstructuren die doen denken aan een imaginaire stad. Sacrale geometrie, die telkens weer doorbroken wordt door een lyriek die alle kanten uitschiet.

Nooit weet Gerrit Matthijssens waar zijn potlood heengaat. Eerst is er de koperslag, die hij willekeurig aanbrengt met een geheim, zelfbedacht procedé. Soms laat hij zich bij het tekenen door deze arbitraire texturen en vormen leiden, soms werkt hij ze tegen, doorkruist ze, omzeilt ze. Op het blad komt wat hem van hogerhand wordt ingegeven. Hij wil het zo niet gezegd hebben, maar het proces van creatie onttrekt zich aan tijd en plaats. In die onbestemde ruimte kan hij urenlang vertoeven. Het is een soort geestelijke yoga. Op de academie noemen ze hem ‘de monnik’, omdat hij in die flow geen weet heeft van wat zich rondom hem afspeelt.

Slow art

Hij heeft nog meer gemeen met een monnik. Het onmetelijke geduld bijvoorbeeld. Als een middeleeuwse boekverluchter werkt hij weken-, soms maandenlang aan één tekening. Anders dan bij antieke handschriften komt éérst de illuminatie, het oplichten met koperfolie. Reliëf en structuur aanbrengen is in deze fase ook: een fond leggen die het verhaal van de bovenlaag van diepgang voorziet. Hier gebeurt de magie in het werk van Gerrit Matthijnssens: we kijken naar een tekening, maar we kijken ook naar onszelf. Elk werk is een verweerde spiegel, waarin de werkelijkheid gefragmenteerd wordt gereflecteerd.

Achter het licht, achter de schoonheid, gaapt reeds de vergankelijkheid. Al zit in het koper zelf ook reeds de suggestie, tevens de reden waarom geen bladgoud wordt gebruikt: door de jaren heen zal het koper oxideren en zo steeds minder weerkaatsing teweegbrengen. De identiteit van het werk evolueert, de glasheldere weerspiegeling gaat langzaam over in een rijk palet van koperkleur, groenige en blauwe tinten. Een ànder soort schoonheid ontstaat. Wat precies de onuitgesproken boodschap is: een gewillig oog ontwaart altijd en overal het schone.

Gerrit Matthijnssens is een trage kunstenaar. Hij creëert traag en toegewijd, hij laat zich traag lezen. Wanneer je voor zijn werk staat, komt iets tot stilstand. Hij zuigt je mee in zijn absolute concentratie en verleidt de kijker tot dezelfde contemplatie. Pas wanneer je uitgebreid de tijd neemt, zal je toegang krijgen tot die andere, meer mysterieuze en mythologische dimensie. Zijn overvolle, minutieuze tekeningen zijn niet vluchtig te consumeren. Slow art, in alle betekenissen van het woord.

Ontdek meer werk op de website van Gerrit Matthijnssens.