We trekken allemaal een schild op. Het is wat ons beschermt en wat ons voor onszelf in hoge mate mentaal bijeenhoudt. Zonder dit schild zouden we in de omgeving oplossen, in die zin heeft het zeker nut. Maar hetzelfde schild houdt ook negatieve emoties vast die er etteren en rotten, wonden die naarmate langer gewacht wordt om ze te behandelen moeilijker te genezen zijn. Het levert een ambigu beeld.
Talrijke studies wijzen op een tanend mentaal welzijn bij jongeren. Naast de kleine of grote persoonlijke trauma’s is er een algemeen onbehagen, gevoed door een gebrek aan richting of zingeving wellicht, jongeren dolen in wat door sociologen de posttraditionele maatschappij wordt genoemd. Ik besprak het met mijn eigen groep leerlingen, allen fysiek gezond en behept met bruikbare sociale vaardigheden. Allen gaven aan zich mentaal zwak te voelen, al konden ze niet meteen op een oorzaak wijzen. De Britse punkfilosoof Mark Fisher noemde het in zijn Kapitalistisch Realisme treffend een depressief hedonisme: “een gevoel dat er iets ontbreekt, zonder te beseffen dat dit mysterieuze, ontbrekende genot alleen toegankelijk is buiten het plezierprincipe.
Veel jongeren bevinden zich gekneld tussen een drang om hun innerlijke belevingswereld te uiten, en een maatschappelijke druk om dit binnen bepaalde, zij het onuitgesproken normen te doen. Het is een wezenlijke tegenstelling: de vrijheid die de posttraditionele maatschappij belooft ontneemt hun alle garantie op een kenbare toekomst. Het oneindig aantal mogelijkheden die technologie biedt om zich ‘te uiten’, weerhouden de jongeren er juist van dit op een authentieke, betekenisvolle manier te doen. Dit alles maakt hen ‘kwetsbaar’. Een allesomvattende term die misschien nog net te voorzichtig is om de werkelijke onderstroom van wat er gaande is te duiden.
©Stef De Belder
Kunst is bij uitstek een manier om deze evolutie zo niet te verhelpen, dan toch te duiden. Het is wellicht wat de Molse beeldhouwster Katrin Dekoninck aanzette om het grootse project ‘Breek je schild’ op te starten. Maar liefst 1800 jongeren uit middelbare scholen in en rond Mol werden uitgenodigd elk een stekel te boetseren, om deel uit te maken van een openluchtinstallatie, dat voor iedereen toegankelijk is. “Kwetsbaarheid is iets wat we allemaal delen, maar waar we vaak een schild voor opzetten,” vertelt ze aan Kunstflaneur. “Breek je schild! nodigt jongeren uit om dat schild te doorbreken en hun ware zelf te tonen.”
De stekels van de scholieren staan net als het schild symbool voor bescherming en veiligheid, maar het feit dat zoveel leerlingen er elk op hun eigen wijze deel uitmaken van een groter geheel, tilt dit beeld op een veel hoger niveau. “Kwetsbare groepen is een begrip dat te vaak gebruikt wordt om een kringetje te tekenen rond bepaalde mensen,” vertelt kinderpsychiater Peter Adriaenssens, die het project begeleidde. “Kwetsbaarheid is wat we ieder mens moeten toewensen, en dus begint het verhaal bij ieder van ons. Ieder zijn stekeltje. Ooit hebben wij nood aan de hulp van een ander mens. Dat we bereid zijn ons in te zetten voor anderen wortelt in dat besef van kwetsbaarheid. Wij zijn geboren om de ander te ontmoeten en er zorg voor te dragen.”
©Stef De Belder
Het is een inzicht dat diep ligt ingebed in het hele project. Zo gingen scholen actief met het gegeven aan de slag. Niet enkel de leerkrachten plastische opvoeding voelden zich geroepen om in het project te stappen, maar ook andere vakleerkrachten trokken het thema door in lessen godsdienst, zedenleer en Nederlands.
Het is dan ook een project met ambities buiten Mol. Breek je schild! zal verder rondreizen met verzamelde gedichten, teksten en foto’s om de boodschap van dit project rond kwetsbaarheid bij jongeren te blijven verspreiden in ons land.
“We hopen dat Breek je schild! een inspiratie zal zijn voor andere gemeenten, steden, scholen en kunstinstellingen om te tonen dat kunst en creatief ‘mogen’ denken belangrijk zijn voor de ontwikkeling en gezondheid van ons brein”, vertelt Katrin, “en dat kwetsbaar mogen zijn mensen verbindt, ons mentaal welzijn versterkt en ons meer ‘mens’ maakt.”
Het project krijgt ook vorm in een catalogus met uitleg, getuigenissen, gedichten, en talrijke foto’s van fotograaf Stef De Belder die het hele traject volgde. Meer info vind je op de website van cultuurcentrum Mol en op de website van Katrin Dekoninck.
©Stef De Belder
augustus 25, 2024
Meerdere werken van Katrin Dekoninck en van het project Breek je schild zijn te bekijken op zondag 25 augustus 2024 dichtbij Gent in Lievegem tijdens de laatste dag van de groepstentoonstelling Tanu Verbindt.
De meer dan honderd kunstwerken worden opgesteld in de villa, de serre, het paviljoen en de tuin van het domein Tanu.
Bezoekers kunnen een rijke diversiteit aan media verwachten waaronder tekeningen, schilderijen, keramiek, beeldhouwwerk en mixed media.
De tentoonstelling is te bezoeken van 14-18u.
Adres: Tanu Grote Baan 18 9920 Lievegem.
Parkeren kan niet op het domein tijdens de tentoonstelling wel in de buurt (Bierstal Lievegem). Fietsen stallen kan op het domein.
Van harte welkom.
https://tanu.be/events/kunstexpo-tanu-verbindt-verbeelding-aan-zet/