De universiteit van Leuven (KU Leuven), gesticht in 1425, viert dit jaar haar zeshonderdste verjaardag. Aanleiding genoeg voor een fotoboek dat het rijke architecturale erfgoed van de Vlaams-Brabantse onderwijs- en onderzoeksinstelling uitgebreid in kaart brengt. Dat het boek er nu ligt, is mee te danken aan het talent van fotograaf Karin Borghouts (Kapellen, 1959), die naast eigen werk ook foto’s maakt in opdracht van kunst-, culturele en erfgoedorganisaties, uitgevers, stadsbesturen, architecten en musea.
Van Gogh
Met haar opdrachtwerk heeft Borghouts inmiddels een flinke reputatie opgebouwd. Het resultaat liegt er niet om: het ene prestigieuze project na het andere valt haar in de schoot. Zo was zij de enige fotograaf die de elf jaar durende verbouwings- en restauratiewerkzaamheden in het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) in beeld mocht brengen. Het leidde tot het fraaie fotoboek KMSKA. Het schoonste museum (2022). Eerder al schonk onder meer Museum De Lakenhal in Leiden haar hetzelfde vertrouwen. Het beeldverslag daarvan kan je bekijken in het al even stijlvolle fotoboek Museum De Lakenhal. A Portrait (2019).
De afgelopen jaren voegde Borghouts ook twee publicaties rond Vincent van Gogh aan haar bibliografie toe: Vincent Was Here (2019) en Au Borinage (2024). In de eerste trad ze in de voetsporen van de geniale schilder en fotografeerde ze alle plekken waar hij in zijn korte leven verbleven heeft. In de tweede richtte ze haar lens op de Borinage, waar Van Gogh twee jaar woonde en werkte als predikant en waar zijn kunstenaarschap ontlook.
Borghouts’ fascinatie voor Van Gogh is niet toevallig: ze groeide op in een huis waarin reproducties van zijn werk aan de wand hingen en studeerde zelf schilderkunst. Daarom is ze zich als fotograaf – een eerder late roeping – als geen ander bewust van de kunstgeschiedenis en van picturale representatie, twee verworvenheden die in haar voordeel spelen als ze haar camera richt op een onderwerp. Of zoals KU Leuven-rector Luc Sels het in zijn voorwoord van het fotoboek schrijft: ‘De liefde voor beeldende kunst spat van haar foto’s. De strenge geometrie van een trap in de aula Pieter De Somer verheft ze tot een abstract kunstwerk. Soms lijkt het zelfs alsof ze schildert met haar camera. Een beeld van picknickende studenten in het Sint-Donatuspark doet denken aan Édouard Manets Le Déjeuner sur l’herbe.’

Arenbergkasteel | © Karin Borghouts
Geschiedenis met haperingen
Maar eerst een stukje universiteitsgeschiedenis. De universiteit van Leuven is de oudste van de Lage Landen. Ze hoort thuis in het rijtje van eerbiedwaardige universiteiten met wortels in de middeleeuwen zoals Bologna, Parijs, Oxford, Cambridge en Padua. Onder anderen Gerard Mercator, Andreas Vesalius, Rembert Dodoens, Desiderius Erasmus, Justus Lipsius, en recenter Georges Lemaître (de grondlegger van de oerknaltheorie) en Christian de Duve (Nobelprijswinnaar voor geneeskunde 1974) studeerden er.
De geschiedenis van de universiteit verliep nochtans niet zonder haperingen. Die waren onder meer te wijten aan regimewisselingen. Zo verhuisde de Oostenrijkse keizer Jozef II de universiteit – met uitzondering van de theologische faculteit – in 1788 naar Brussel. Na de Brabantse Omwenteling keerde ze in 1790 terug naar Leuven, maar in 1797 schaften de Franse revolutionairen haar volledig af. Daarna gaapt een gat van twintig jaar. In 1817 stichtte koning der Nederlanden Willem I een rijksuniversiteit in Leuven. Die hield al in 1835 op te bestaan. Een jaar eerder hadden de Belgische bisschoppen een Katholieke Universiteit opgericht in Mechelen, die in 1835 naar Leuven verhuisde. Ten slotte, in 1968, na hevige studentenprotesten, volgde de splitsing van de instelling in een Nederlandstalige en een Franstalige universiteit. Die laatste vond een onderkomen in het Waals-Brabantse Louvain-la-Neuve.



Universiteitsbibliotheek | © Karin Borghouts
Coelacant op sterk water
Vandaag is de universiteit geografisch opgedeeld in drie kernen: de Groep Wetenschappen en Technologie bevindt zich op de Arenbergcampus in Heverlee, de Groep Biomedische Wetenschappen op de Campus Gasthuisberg (net buiten de stadsring) en de Groep Humane Wetenschappen, samen met de centrale administratie van de universiteit, in het stadscentrum. De foto’s in het boek zijn ook zo opgedeeld, vertrekkende vanuit het stadscentrum, gevolgd door Campus Arenberg, om te eindigen bij Campus Gasthuisberg, een nog steeds uitdijend gebouwencomplex. Ook zijn enkele foto’s opgenomen van de campussen van KU Leuven in Antwerpen, Gent en Brugge, want de universiteit is niet langer alleen in Leuven en Kortrijk gevestigd, maar heeft sinds 2014 ook campussen in verschillende andere Vlaamse steden en in Brussel.
De tientallen gebouwen die de universiteit telt, zijn in de meest uiteenlopende bouwstijlen opgetrokken: van barok en rococo over neoklassiek, gotisch of neogotisch tot brutalisme. Sommige zijn al honderden jaren oud, andere nog maar net gebouwd of nog in aanbouw. Ook hun interieurs verschillen grondig van elkaar. Trekken aan het oog voorbij: auditoria, laboratoria, bibliotheken, vergaderlokalen, technische werkplaatsen, studentenresidenties, culturele infrastructuur, sportinfrastructuur en kapellen, en dan laten we de binnenplaatsen en tuinen nog buiten beschouwing. Foto’s die tot de verbeelding spreken, zijn die van een angstaanjagende coelacant (een uiterst zeldzame, lange tijd uitgestorven gewaande kwastvinnige roofvis) op sterkwater, de skeletten van een reuzenhert en een Groenlandse walvis, en een ‘Sneeuwwitje’, een zwartgeblakerd boek gered uit de brand van de Universiteitshal in 1914. Eerder grappig is dan weer een foto van een bezemhok waarin een kazuifel aan een kapstok hangt.

Hollands College | © Karin Borghouts
Tijdsdocumenten
Opvallend aan de meeste foto’s in KU Leuven. Een universiteit in beeld is dat er geen mensen op voorkomen, wel talrijke sporen van menselijke aanwezigheid zoals graffiti, fietsen, rommelige zitkamers, studentenkeukens en werkplaatsen waar gereedschap op tafels ligt. In de fotografiepraktijk van Borghouts is dat geen nieuw gegeven. Zij staat in de eerste plaats bekend als documentair fotograaf. Dat is een vorm van fotografie waarin foto’s gemaakt worden om het bestaan van iets vast te leggen als tijdsdocument of als middel om maatschappijkritiek te leveren.
Alleen het eerste gaat op voor Borghouts’ foto’s. In de loop der jaren fotografeerde zij onder meer Gentse kerken, de Antwerpse Zoo, doodlopende straten – impasses – in Parijs en de serres van Laken. Stuk voor stuk projecten die hun beslag vonden in vaak royale fotoboeken. Borghouts’ foto’s zonder mensen staan in scherp contrast met die van andere Vlaamse documentaire fotografen als Carl De Keyzer, Bieke Depoorter en Stephan Vanfleteren, die vooral op mensen focussen. Maar dat maakt ze er niet minder kunstzinnig om. Een hardnekkig misverstand rond documentaire fotografie is dat het geen kunst is of kan zijn. Sommige foto’s van getalenteerde documentaire fotografen weerstaan nochtans glansrijk de toets met die van zogenaamde kunstfotografen. Denken we in internationaal verband maar aan namen als Candida Höfer, Stephen Shore, Lynne Cohen en Joel Meyerowitz, of dichter bij ons: Bert Danckaert en Paul D’Haese. Foto’s die Karin Borghouts zelf zo goed vindt dat ze het documentaire overstijgen, brengt ze in oplage uit, genummerd en gesigneerd, bestemd voor de verkoop.
Geen tijd te verliezen
De renovatie- en verbouwingswerkzaamheden in het KMSKA in beeld brengen nam liefst elf jaar in beslag. Het voordeel van dat immense project was dat het beperkt bleef tot één weliswaar monumentaal gebouw. Voor KU Leuven. Een universiteit in beeld fotografeerde Borghouts maar liefst zestig gebouwen, verspreid over Leuven, Antwerpen, Brugge en Gent. Ze begon eraan in april 2023 en beëindigde haar opdracht in maart 2024. De meeste foto’s maakte ze in de lente en de zomer, wat een pluspunt was voor het licht. In de zomer van 2023 verbleef ze als artist-in-residence in een studio in het Leuvense Groot Begijnhof, dat eigendom is van de universiteit. Zo hoefde ze niet voortdurend heen en weer te rijden van haar woonplaats Kalmthout naar Leuven.
De grootste uitdaging voor Borghouts was haar opdracht tot een goed einde te brengen binnen een afgemeten tijdsbestek. Voor elk gebouw had ze slechts een paar uur de tijd om er geschikte foto’s te maken. Aan elke fotoshoot ging dan ook nog eens een rondleiding vooraf in de vaak labyrintische gebouwen, wat het werk extra pittig maakte. Gelukkig was ze steeds vergezeld van historica Liesbet Nys, stafmedewerker publiekswerking erfgoed van KU Leuven en de auteur van het boek, en vaak ook van haar assistent.


Universiteitshal | Zwartzusterklooster © Karin Borghouts
Puzzelen
KU Leuven. Een universiteit in beeld telt ongeveer 150 foto’s van Borghouts, maar in werkelijkheid nam ze er veel meer. Daaruit maakte ze een ruime preselectie en legde die voor aan een selectieteam van KU Leuven. Dat koos de foto’s die het boek haalden op basis van een aantal criteria. Zo was vaak de erfgoedwaarde belangrijk – historische gebouwen mochten niet ontbreken –, maar ook hedendaagse, hoogtechnologische omgevingen moesten aan bod komen. Ten slotte had Borghouts, samen met haar assistent, de handen vol om de foto’s af te werken voor druk en op elkaar af te stemmen. Grafisch vormgever Tim Bisschop hielp op voortreffelijke wijze mee de puzzel te leggen.
Vroeger werkte Karin Borghouts dikwijls met een analoge technische camera om foto’s te nemen van gebouwen en interieurs, een arbeidsintensieve en dure manier van werken. Vandaag gebruikt ze een digitale camera met diverse tilt- en shiftlenzen. Met de shift-functie van dat soort architecturale lenzen kan je de horizon in je foto’s verlagen en de lijnen van een gebouw verticaal houden, net zoals bij een analoge technische camera. Ondertussen is de scherpte en kwaliteit van Borghouts’ digitale camera beter dan het analoge systeem. Vaak, als de hoogte en de grootte van de gebouwen die ze fotografeert dat noodzakelijk maken, werkt ze met meerdere opnames boven of naast elkaar. Die voegt ze dan achteraf digitaal samen – ook een vorm van puzzelen.
Grootste opdracht
Karin Borghouts fotografeert nu al ruim twintig jaar in opdracht van onder meer musea, architectenbureaus en overheidsinstellingen. Op onze vraag hoe ze de talrijke gebouwen van KU Leuven in beeld brengen ziet in het geheel van alle opdrachten die ze tot nog toe aanvaardde, antwoordt ze als volgt: ‘Ik voel me als een vis in het water bij dit soort opdrachten. In musea en andere gebouwen deed ik er al heel wat ervaring mee op. Voor mijn werk in opdracht van KU Leuven was ik enerzijds tamelijk vrij in mijn fotografische keuzes, maar anderzijds waren er plekken die ik niet links mócht laten liggen, zoals de promotiezaal in de Universiteitshal of het interieur van de Universiteitsbibliotheek. Maar evengoed heb ik trappen, gangen, kelders en doorgangen gefotografeerd die passen bij mijn persoonlijke interesses. KU Leuven in beeld brengen was tot nog toe mijn grootste opdracht.’

Grote Aula | © Karin Borghouts
Bladeren in geschiedenis
Het tweetalige (NL/EN) fotoboek KU Leuven. Een universiteit in beeld / Images of a University, uitgegeven door Hannibal Books in een stijlvolle vormgeving van Tim Bisschop, bevat een voorwoord van rector Luc Sels en een historisch overzicht van de instelling alsook duidende teksten bij de foto’s van Karin Borghouts door Liesbet Nys. Daarnaast telt het boek een tiental historische foto’s in zwart-wit uit de universiteitsarchieven en enkele meer hedendaagse in kleur van de fotografen Rob Stevens en Wouter Bollaerts. Eindigen doet het boek met een bevlogen tekst van romanschrijver Koen Peeters, een oud-student van KU Leuven en writer-in-residence tijdens het academiejaar 2024-2025.
Bladeren in dit fotoboek is bladeren doorheen zeshonderd jaar academische geschiedenis, vastgelegd met eenentwintigste-eeuwse digitale fotoapparatuur. Dat hadden Mercator, Vesalius, Erasmus & Co wellicht zelfs in hun stoutste dromen nooit voor mogelijk geacht!

Karin Borghouts / Liesbet Nys: KU Leuven. Een universiteit in beeld / Images of a University
Hannibal Books, 2025, 224 blz.
€ 49,95









- Rilkes cirkel: de spiegelbeelden van Gerolf Van de Perre - juni 21, 2025
- De Pyreneeër: iPad-tekeningen van William Ploegaert - juni 14, 2025
- Nachtreis: Hans Op de Beeck in het KMSKA - juni 7, 2025