Op papier heeft AI de mogelijkheid om zowat alle jobs over te nemen, of tenminste gedeeltelijk. Als we experten mogen geloven.
Mijn leerlingen vragen me af en toe wat ze dan moeten doen om hun toekomst veilig te stellen, waarop ik antwoord: focus op waar we ons nog wél in onderscheiden — creatief denken. Toegegeven, ik zeg dit grotendeels om hen te motiveren een autonome mening te formuleren over ‘grotere’ thema’s, wat bij deze generatie een zeldzaam goed lijkt geworden, maar tot voor kort dacht ik ook echt dat dit klopte. Ik meende dat AI niet in staat was om iets radicaal nieuws te bedenken, laat staan werkelijk creatief te zijn.
De menselijke creativiteit is vaak het resultaat van toevallige associaties; de connecties in het ‘default mode network’ van het brein — dat geactiveerd wordt wanneer het nergens actief mee bezig is — leiden tot de gekste ideeën, die, eenmaal toegepast, kunnen uitmonden in merkwaardige en soms sublieme resultaten. Het is de ultieme vrijheid van een levend organisme dat zo efficiënt is geworden dat het het gros van zijn tijd niet meer hoeft te besteden aan overleven. En dus: een uiterst menselijke vaardigheid. Ilja Leonard Pfeijffer verwoordt het treffend wanneer hij stelt: “Inspiratie is eigenlijk een vorm van empathie. Je moet je indenken wat de materie vraagt, gevoelig zijn voor de wil van je personages.” Daar kan geen machine, hoe vernuftig en complex ook, tegenop.
Neurale netwerken komen echter aardig in de buurt — ook al hebben ze, in tegenstelling tot ons, een externe impuls nodig: een ‘prompt’, te vergelijken met wat we voor onszelf een ‘goddelijke ingeving’ noemen.
Voor zover die term van toepassing is, biedt de evolutie van AI niettemin een andere vorm van intelligentie, met eigen grenzen en andere mogelijkheden, die tot onverwachte denkpaden kunnen leiden. In die zin kan AI perfect complementair zijn aan de menselijke creativiteit, ook binnen het artistieke proces.
Simon Van Parys toont met de reeks waar hij de voorbije twee jaar aan werkte, hoe beide vormen van — creatieve — intelligentie hand in hand kunnen gaan. Vanuit zijn grenzeloze fascinatie voor duikboten trainde hij een AI-systeem om rond dat thema een coherent, futuristisch universum op te bouwen. De duikboot zelf is al een bron van rijke associaties: geharde scheepslui die onder extreme omstandigheden in een claustrofobische ultratechnologie omgeving leven, als het ware vergroeid met hun onderzeeër, wijzen een mogelijke richting aan van waar de toekomst zich zou kunnen ontwikkelen. Een wereld waarin de mens, geholpen door een nieuwe vorm van intelligentie, zich heeft onttrokken aan de wetten van de fysica — zodanig zelfs dat hij zelf uit beeld is verdwenen. Wat rest is een poëtisch vervreemde wereld, waarin met de hand geboetseerde vormen samensmelten met AI-gegenereerde visioenen.
De mens, in de gedaante van de kunstenaar, blijft latent dominant. De oorsprong van het werk ligt in een organische, menselijke fascinatie, en het trainen van het AI-systeem verloopt via een intense dialoog tussen twee neurale netwerken: het biologische en het artificiële. De kunstenaar fungeert als leermeester, gids, en vertaler. Deze wisselwerking biedt ook de kunstenaar nieuwe inzichten — zijn eigen denkveld dijt uit, gevoed door de confrontatie met een andere vorm van ‘denken’. En ook in de uiteindelijke vormgeving behoudt hij de controle. De AI-visioenen worden vertaald in tekeningen waarin de kunstenaar nuance toevoegt en ruimte laat voor intuïtie en toeval.
Met AI UNIVERSE 2425 begeleidt Simon Van Parys ons niet zozeer naar een futuristische, al dan niet dystopische toekomst — daarvoor is het werk te actueel — maar naar nieuwe grenzen, die dankzij technologische hulpmiddelen kunnen worden verkend én overschreden. Grenzen waar het onmogelijke mogelijk wordt, waar totaal nieuwe werelden ontstaan, gebouwd uit een combinatie van menselijke verbeelding en artificiële intelligentie.
Creativiteit laat zich niet forceren — dat blijkt uit het resultaat — maar ze laat zich wel stimuleren, voeden en uitdagen. En precies daarin schuilt de kracht van deze samenwerking: AI als katalysator die de menselijke verbeelding uitdaagt en verruimt. De wil om te creëren blijft evenwel een diep menselijke drijfveer.
foto’s ©TheArtCouch
De nieuwe reeks van SImon Van Parys AI UNIVERSE 2425 is tot 1 juni te zien bij Charles De Crodier Fine Arts in Gent.
