Charles Szymkowicz, la condition humaine in dikke lagen verf gevat

Posted By Frederic De Meyer

Frères humains qui après nous vivez,
N’ayez pas vos coeurs durcis à notre égard
Car, si pitié de nous pauvres avez,
Dieu en aura plus tôt de vous merci.

Voor veel generatiegenoten zullen deze openingswoorden van het gedicht van François Villon de onaangename associatie oproepen met de lange avonden waarop we het hele gedicht uit het hoofd dienden te leren. Het foutloos kunnen opzeggen van het gedicht verhinderde jammer genoeg een juiste lectuur ervan. Enkele decennia nadat ik het kon aframmelen lijkt het gedicht me nu doordrongen van een inherente humaniteit, het is een schreeuw naar begrip en compassie die aan relevantie niets heeft ingeboet, een half millennium nadat het werd geschreven.

De ontreddering van een terdoodveroordeelde. Het mag niet verbazen dat het gegeven tot inspiratie heeft gediend voor dichters als Rimbaud of troubadours als Léo Ferré. Maar evengoed voor beeldende kunstenaars als Charles Szymkowicz, die een reeks zelfportretten maakte met als titel Frères Humains. Een uitgelezen thema voor een tentoonstelling.

Verwacht je niet aan beelden van opgeknoopte mensenlichamen wiens oogkassen door kraaien worden leeggevreten, als vanouds houdt Szymkowicz het op ‘gewone’ portretten van bekende mensen die hem op een of andere manier inspireren. Maar uit zijn benadering van het onderwerp blijkt een diepere ‘begaanheid’ met de geportretteerden, en met de mensheid in zijn geheel. Op een heel andere manier geldt dit ook voor zijn vriend-fotograaf Frank Zauritz, met wie hij samen tentoonstelt bij Black Swan Gallery in Brugge.

“Hun kunst waarschuwt ons voor het gevaar dat inherent verbonden is met elk mensenleven”, vertelt Kristoff Tillieu van de galerie. “Villon herinnert ons aan een levenseinde op het schavot, maar het onderwerp is onrechtstreeks gelinkt aan onderwerpen als antisemitisme, indoctrinatie en sekswerk, die in de werken van Szymkowicz en Zauritz schuilen. Inhoudelijk en vormelijk overspoelen de kunstwerken ons met angst, melancholie en machteloosheid, maar tegelijk voelen we in de werken een dieper verlangen van beide kunstenaars.”

Bij de portretfotograaf Zauritz vertaalt zich dit in een aantal nooit eerder getoonde reeksen, onder meer genomen in Noord-Korea en in de underground sekswereld in Japan, beide een vorm van aanklacht tegen het wegwissen van de individuele persoonlijkheid van de mens. Maar mij is vooral zijn reeks zelfportretten opgevallen, die hij trok doorheen een vloeistof en met felle kleuren verhoogde, wat resulteert in een semi-abstract, psychedelisch maar bijzonder enigmatisch beeld van zichzelf (deze staan niet op deze foto).

(foto: TheArtCouch)

In het werk van Szymkowicz komt het mensbeeld op een andere manier naar boven. De keuzes van onderwerp verraden al een specifieke gevoeligheid, maar uit de manier waarop hij ze behandelt spreekt letterlijk een bijzondere gelaagdheid, een diepgang in de bezielde materie die hij aanspreekt. Uit de dikke, vette klodders verf die laag na laag zijn aangebracht komt het personage onvermijdelijk tevoorschijn, maar op een manier waarop de materie zelf een personage wordt. Doorklieft weliswaar, vol valkuilen en ondoorgrondelijke schaduwen, maar menselijk, o zo menselijk…