Kunststromingen, zoals alle stromingen, komen en gaan, vrijwel onvermijdelijk als reactie op wat eraan voorafging. De Romantiek, met haar nadruk op persoonlijke beleving en subjectief weten, vormt daarop geen uitzondering. Ze ontstond als antwoord op de kille, rationele realiteitsvisie van de Verlichting en luidde een — officieel niet eens zo lange — periode in van intellectuele, artistieke en filosofische bewegingen die emotie, individualiteit, het sublieme en de band tussen mens en natuur centraal stelden.
Op het vlak van emotie en individualiteit kunnen we het huidige tijdperk alvast romantisch noemen. Zelden eerder lepelde de macht zo ongezouten emoties op als universele waarheden, zelden ook hebben persoonlijke meningen zo nadrukkelijk de drang gehad zich te outen als onwrikbare principes. Mocht er uit de hedendaagse chaos — die zich eveneens uit in het ontbreken van enige duidelijke stroming binnen de hedendaagse kunst — een nieuwe stroming ontstaan, dan rijst de vraag waartegen zij zich zou verzetten. In een wereld die door menig denker wordt bestempeld als ‘post-truth’, ‘post-narratief’ of ‘post-traditioneel’, waarin zelfs de wetenschap lijkt te imploderen onder haar eigen limieten en inconsistenties — of waarin men althans het gevoel heeft dat noch ratio noch emotie nog een helder beeld kunnen bieden van wat zich in de fijnste details van onze werkelijkheid afspeelt, een realiteit die we nog nauwelijks durven te benoemen — lijkt het moeilijk zich als daad van verzet in een nieuwe, tegendraadse richting te nestelen. ‘Elk zijn stijl, elk zijn stroming.’ In zekere zin kunnen we spreken van een tijdperk dat is verzand in hyperromantiek.
We hebben de neiging in categorieën te denken — een manier om de wereld te begrijpen. Hoewel we nauwelijks anders kunnen, is deze vaardigheid niet per se nuttig. De grondgedachte van de romantiek is immers niet gebonden aan een bepaalde periode: tijd noch stroming hebben het monopolie op de latente menselijke neiging om de wereld door de lens van emoties te zien, of om uit de natuur een mystieke ervaring te puren.
Misschien is ‘Sehnsucht’ — het onvervulbare verlangen naar het oneindige, het goddelijke of een verloren harmonie — wel actueler dan ooit. Het mag dan ook niet verbazen dat er vandaag nog steeds zuiver romantische kunstenaars zijn, of minstens kunstenaars die in de romantiek een blijvende inspiratiebron vinden.
Het Cultuurcentrum Gildhof in Tielt wist twee moderne romantici samen te brengen onder de gemeenschappelijke noemer ‘Entwohnen’, nog een typisch Duits woord, afkomstig van Rainer Maria Rilke, dat door Bart Verschaffel werd vertaald als ‘ontwonen’: zich buiten de vertrouwde wereld begeven die men ‘bewoont’, om haar vanop afstand te aanschouwen, los van kortzichtige doelstellingen en behoeften, op zoek naar een grotere werkelijkheid.
Het is een passende noemer voor twee kunstenaars die elk op hun manier invulling geven aan het begrip romantiek. Yves Beaumont schildert vanuit een reflex om het landschap te zien als een “langlopend onderzoek in complexiteit en reductie.” In zijn werken ervaar je een soort ‘ingekookte’ natuur, “ontdaan van anekdotes en details, die zich concentreert op de puur optische gewaarwording van een allesomvattend mysterie.” Voor de iets jongere Kevin Vanwonterghem fascineert de romantiek vooral als kantelmoment in de geschiedenis: een tijdperk waarin het opkomende geloof in de maakbaarheid van de wereld botst met het ontzag voor de natuur en het daarin besloten mysterie.
Vreemd genoeg vind je in hun werk precies die stilte en bezinning terug waarnaar de romantiek zocht, en die vandaag zo nodig lijkt in het oorverdovende dagelijkse tumult — een tumult waarvoor diezelfde romantiek, met haar nadruk op het individuele, paradoxaal genoeg mede de grondslag legde.
Beide kunstenaars bieden niettemin een actuele invulling aan een stroming met een lange adem, die aan hun werk te zien nog steeds vitaal is en een frisse uitstraling weet te behouden.
© Yves Beaumont, Seascape, 2024, acryl op doek, 60 cm x 120 cm
© Kevin Vanwonterghem, Zonder Titel, 2021, 183 cm x 107 cm
De expo ‘Entwohnen’ loopt van 27 april tot 25 mei 2025 in het Cultuurcentrum Gildhof, Tielt Dagelijks, van 14–17 uur en gratis toegankelijk
