Is het portret nog relevant, als thema? Hebben we niet alle mogelijkheden van de representatie van een persoon aan de hand van een gezicht niet al lang verkend en ontgint? Kunsthistorisch gezien heeft het portret al een lange, bochtige weg afgelegd. Eerst bedoeld als symbool voor de verwezenlijking van specifieke personen, daarna pas als realistische weergave van de mens, in de veronderstelling dat dit de beste manier was om een persoonlijkheid te vatten, is het zich gaandeweg gaan loskoppelen van alle betekeniswaarde. Deze werd verborgen achter kleurvlakken bij Matisse, vervormd tot maskers bij Picasso of herdacht tot een reeks abstracte lijnen bij Grosz.
Het loskoppelen van mens en gezicht zal ongetwijfeld gepaard gaan met de opgang van de psychologie als wetenschap. Achter het gelaat bleek een complexe en ontoegankelijk wereld te schuilen die bezwaarlijk gevat kon worden in een exacte weergave van de waarneming. De esthetische ervaring was slechts een van de dimensie om een mens te portretteren.
Er bestaan meer dimensies die een mens typeren, zo weten we nu. Veel meer. De drie kunstenaars die momenteel te zien zijn bij Verduyn werpen elk op hun manier een intrigerend licht op een aantal ervan.
In de werken van de Frans-Zwitserse Tschiegg bespeuren we sporen van de sociale identiteit, de ‘dramaturgie van sociale interacties’ zoals Erving Goffman ze onderzocht. De geïsoleerde mens bestaat enkel in de gratie van de externe blik, al leidt dit in de opeenvolging van vooral kleinere werkjes waarin gemaskerde feestvierders gekluisterd worden op den duur tot een vreemd claustrofobisch gevoel. Achter de schijnbare zorgeloosheid luwt steeds de schaduw van het afgezonderde zelf, losgekoppeld van alle interactie met de onvermijdelijk steeds aanwezige externe realiteit. De textielkunst van de Peruviaanse Maria Abaddon werpt in vergelijking een meer metafysische blik op de mens, tegelijk als biologische realiteit en als conceptueel gegeven. Ze trekt je in haar tocht door een breed scala aan gevoelens, van huivering naar verwondering, van tactiel gevoelige naar zintuigelijk prikkelende beelden waarvan je intuïtief voelt dat ze kloppen, hoewel de exacte betekenis ervan je steeds ontglipt.
De portretten van de Cubaan Diango Hernández zijn dan weer ‘klassiek’ in de zin dat ze het gezicht als uitgangspunt nemen. Maar ook in zijn werk biedt het oppervlak een toegang tot nieuwe zienswijzen. Hij begeeft zich, zoals de kunstverzamelaar François Vallée aangeeft, op het punt waarop het onderwerp zowel ‘extinction’ als ‘combustion’ wordt: het portret verdwijnt in het portret, en wordt de brandstof om het achterliggende op de voorgrond te plaatsen. Hij capteert de mens op dat moeilijke evenwicht tussen het bestaan en het bewustzijn van dit bestaan…
foto’s: TheArtCouch
De 3 solo’s met werken van Diango Hernández, Maria Abaddon en Tschiegg lopen nog tot 11 februari 2024 bij Verduyn Gallery in Moregem. Klik hier voor alle info.
