Het belang van street-art, een gesprek met Bjorn Van Poucke

Posted By Frederic De Meyer

Vaak poëtisch, soms controversieel, maar steeds begeesterd met een eigenzinnige esthetiek. Street Art is niet meer uit ons straatbeeld weg te denken. We hebben het niet over de occasionele graffiti-spuiter die in het holst van de nacht op een of andere spoorwegtunnel of huisgevel zijn sporen achterlaat, maar over kunstenaars die tegen betaling meesterwerken aanbrengen op soms torenhoge muren in de publieke ruimtes. Ware huzarenstukjes zijn het soms. Sommigen hebben ook galerijen ingepalmd, al moesten ze de afmetingen van hun canvas hiervoor drastisch beperken.

We hadden een gesprek met Bjorn Van Poucke, curator van The Crystal Ship, een hedendaags kunstenfestival gespecialiseerd in street & public art dat jaarlijks meer dan 100.000 bezoekers naar Oostende trekt. Bjorn bracht in 2015 en 1019 twee boeken uit Street Art Today, met een selectie van de meest toonaangevende street artists van het moment.

Joëlle Dubois ©The Crystal Ship

TAC: Bjorn, een vraag die mij al een tijdje bezighoudt en die je wellicht al duizenden keren hebt moeten beantwoorden: street art in musea en galerieën tonen, is dit geen contradictie?

BVP: Inderdaad, het is een vraag die ik al honderden keer heb beantwoord. In strikte zin bestaat Street art in een museum of galerij niet. De term street art impliceert immers dat het werk in de openbare ruimte wordt gemaakt. Wel is het zo dat kunstenaars die street art beoefenen, vaak – net als hedendaagse kunstenaars – multidisciplinair werken en dus ook interessante schilderijen, sculpturen of installaties maken. En deze werken passen perfect in een museumcontext.

TAC: Een even banale vraag: is er nog rebellie en anarchie in de street art vandaag? Of zijn het allemaal brave huisvaders geworden?

BVP: Waarom moet street art rebellie belichamen of anarchie promoten? Het fijne aan kunst is toch dat er niets moet en alles mag? Kunst is vrij en street art natuurlijk ook. Ik heb de indruk dat deze vraag vooral is gebaseerd op de verwarring met graffiti, maar graffiti en street art zijn twee totaal verschillende werelden die hoegenaamd bijna niets gemeen hebben. Bij street art is de insteek steeds om kunst te maken, iets creatief te maken. Graffiti heeft vooral te maken met ego en territorium, bijvoorbeeld wanneer mensen Brussel claimen door zoveel mogelijk hun namen op openbare gebouwen in Brussel aan te brengen.

Verder klopt het wel dat we allemaal wat ouder worden, maar maatschappelijk of politiek werk zie je – in tegenstelling tot hedendaagse kunst – nog heel regelmatig in street art! Neem gerust een kijkje naar Unmute Gaza bijvoorbeeld, een wereldwijd ‘artist led’ kunstproject dat de aandacht vestigt op oorlog in Palestina, onder meer door samen te werken met Palestijnse persfotografen en kunstenaars.

TAC: Veel van de street art vindt plaats op vraag van lokale autoriteiten of financiers zoals bouwpromotoren. Vind je deze afhankelijkheid nefast -in de zin dat het de vrije uiting en creativiteit kan beknotten-, of geeft dit juist meer vrijheid aan de kunstenaars?

BVP: In Europa zijn er bijna geen bouwpromotoren die investeren in street art, dit is eerder een tendens die we in Noord-Amerika zien. De meeste (of zelf bijna alle) Belgische projecten worden gesteund door subsidies van lokale, regionale of federale besturen, kortom dezelfde organen en instituten die ook onze Belgische musea ondersteunen. Hebben die subsidies een nefaste impact op de vrijheid van de kunst die we in de musea zien?

Ilke Cop ©The Crystal Ship

TAC: Er zijn verschillen met ‘klassieke’ vormen van kunst, niet alleen het unieke canvas van street artists, maar ook het feit dat hun kunst aan de kijker wordt opgedrongen en zich dus verzet tegen het elitaire karakter van kunst. Zijn er nog andere verschillen volgens jou?

BVP: Toen ik twintig jaar geleden mijn eerste stappen zette in het organiseren van street art projecten deden we dat eerst en vooral omdat we ons creatief ei wilden leggen, maar een andere motivatie was om de publieke ruimte terug te ‘claimen’. Immers vonden we dat er te veel billboards en reclameboodschappen werden opgedrongen. Om nu te stellen dat street art wordt opgedrongen zoals advertising vind ik wat te ver gaan. Elke centrumstad heeft misschien een handvol street art werk staan dus van een overaanbod is zeker geen sprake, laat staan dat er iets wordt opgedrongen.

Wel is het zo dat street art steeds erg toegankelijk en inclusief is, liefhebbers dienen geen museum of galerie binnen te stappen. Het kunstwerk is zichtbaar op straat, in de publieke ruimte, toegankelijk voor zowel mensen die geen of juist wél affiniteit hebben met kunst. En dit is inderdaad een subtiel protest tegen het elitarisme in kunst. Op dat gebied is er nog veel werk, vooral in Europa, want jammer genoeg wordt vanuit de hedendaagse kunst maar al te vaak neergekeken op street art. Terwijl elders in de wereld er geen grens is tussen street art en hedendaagse kunst. Deze ‘gatekeeping’ is hier inderdaad een groot probleem. Art is for everybody, zei Keith Haring, maar zijn woorden vervagen in de wind.

TAC: Belgische street artists doen het relatief goed op de internationale markt. Is er iets dat hen typeert in vergelijking met hun buitenlandse collega’s?

BVP: Was het maar zo! Er zijn natuurlijk enkele Belgische kunstenaars die het voortreffelijk doen in het buitenland, met spraakmakend street art werk in Azië en Amerika of tentoonstellingen in bekende internationale galerijen. Denk maar aan ROA of Jaune, maar helaas blijft het bij een handvol kunstenaars. Street art maakt zelf geen deel uit van het lessenpakket op de Belgische kunstacademies. Op die manier gaan we nooit straffe street art van eigen bodem stimuleren vrees ik.

Wat we vooral zien de laatste is dat deze kunstvorm in Europa wordt gedomineerd door Spaanse kunstenaars. Dat komt natuurlijk omdat het Mexicaans muralisme hard is ingeprent in hun beeldcultuur. In Spanje en Portugal is er ook geen verschil tussen een kunstenaar die aan street art of aan hedendaagse kunst doet. Het is een ware verademing om in zo’n omgeving te werken.