Volgens de onlangs overleden psycholoog Daniel Kahneman beschikt de mens op mentaal vlak over twee systemen -voor het gemak noemde hij die systeem 1 en systeem 2. Systeem A staat aan de oorsprong van onze impulsieve, intuïtieve daden en beslissingen, systeem B is het beredeneerde, rationele element. Het voordeel van systeem 1 is dat het snel handelt, het nadeel is dat het slordig is en talrijke verkeerde aannames maakt. Systeem 2 is dan weer energieverslindend en (dus) lui. De laatste zou -volgens andere wetenschappers- eerder een evolutief gegeven zijn.
Dit heerlijk eenvoudig uitgangspunt verklaart heel wat van onze gedragingen, vreemd genoeg. Het hoeft niet steeds ingewikkeld te zijn. Kahneman geeft talrijke voorbeelden om zijn punt te maken, maar in de meeste van zijn voorbeelden biedt het juist een voordeel om rationeel te denken, tegen de intuïtie in. De vraag blijft of er niet een heel gebied is waarin de ratio juist hinderlijk is om klaar te zien, om het essentiële te begrijpen.
Vreemd genoeg biedt kunst me vaak een blik op hoe dit eruit zou zien. Ik schrijf vreemd, gezien talrijke kunstenaars uiteraard wel nadenken over en tijdens hun werk. Ze wikken en wegen, slaan een kritische blik op de afgelegde weg alvorens de volgende stappen te ondernemen, brengen correcties aan die onmiskenbaar het gevolg zijn van rationele overwegingen. Niettemin ligt er bij velen aan de basis een onbewuste handeling, die in het proces doorwerkt en bij de ene wordt bevochten, bij de andere vrij spel krijgt. Het is, zoals bij alles, zoeken naar het juiste evenwicht om een beeld te bekomen dat iets met je doet, dat naar de diepere zielenroerselen grijpt en tegelijk het rationele denken uitdaagt.
Het kunstenaarskoppel Danielle Luinge en Giovanni Winne lijkt dit evenwicht te hebben gevonden, niet enkel binnen hun afzonderlijke werk maar evengoed als tweeëiig geheel. De stormachtige zeezichten van Gio, uitgedrukt in wilde maar beheerste penseelstreken, contrasteren op het eerste oog fel met de zachtere persoonlijke symboliek van Danielle, niettemin schilderen ze beide “vanuit de handeling in het moment,” vertellen ze. Waar anderen het narratieve schuwen gaan ze beide het verhaal juist benadrukken. Schilderen “in direct contact met het verhaal, compromisloos uitgedrukt met zichtbare tegenstellingen, schurend zacht, kwetsbaar sterk.”
Er bestaan talrijke evenwaardige manieren om de realiteit -voor zover zoiets bestaat- te aanschouwen en uit te drukken. Het is wat in de wetenschappen ‘complementariteit’ heet. Deze notie zou evengoed van toepassing kunnen zijn op dit kunstenaarskoppel, die elk via een eigen weg naar eenzelfde onvatbare essentie neigt. Onvatbaar, gezien de essentie juist in de handeling zelf ligt, eerder dan waar de handeling voor bedoeld is. “L’existence précède l’essence,” schreef Sartre: de handeling primeert, definieert ons, biedt ons vorm en consistentie. De plaats die ons zelfbewustzijn uiteindelijk inneemt in het vacuüm van het bestaan kan talrijke vormen aannemen. Het is de magie van kunst om alle contrasten, de ingewikkelde manier om deze vorm te bekomen, in een eenvoudig beeld te kunnen vatten. Meer nog wanneer een kunstenaarskoppel die via eenzelfde weg, maar met uiteenlopende resultaten weet af te leggen…
Danielle en Giovanni stellen van 1 tot 24 augustus samen tentoon in de expo ‘Seascapes, Spells & Scenics’ in hun thuishaven Zierikzee. Klik hier voor alle info.
