Intra Muros Art Gallery in De Pinte is een galerie die nog maar net om het hoekje komt kijken. Ze opende op 9 november 2024 de deuren met de tentoonstelling Memories, die werk toonde van Brunhilde Borms, Liesbet Braeckman en Delphine Cuelenaere. In een wereld vol spanning en verandering zoeken galeriehouders Hilde Lingier en Leo Crois in een huiselijke sfeer naar visueel en geestelijk houvast, en bieden ze kwalitatieve en betaalbare kunst aan. Met hun tweede expo, Hold the Line, gaan ze op zoek naar abstracte kunst waarin lijn, vorm en structuur leiden tot reflectie, en waarin weglating essentieel is. Daartoe selecteerden ze werk van Matthieu Claus, Kris De Plecker, Véronique Jansseune en Michael S.L. Vandorpe.
Recyclage
Van het kwartet is alleen Matthieu Claus (1977) ons bekend. Wij maakten kennis met zijn werk in de groepsexpo Zomers abstract in Kunstforum De Koolputten te Waasmunster in de zomer van 2024. Claus, die woont en werkt in Gent, schildert veelgelaagde en kleurrijke abstracte doeken in olieverf waarop lijnen, geometrische patronen en organische elementen een afgewogen geheel vormen. Kijkend naar zijn werk, lijkt je oog zich aanvankelijk moeilijk te kunnen oriënteren: je blik glijdt richtingloos van het ene deel van het canvas naar het andere. Onwillekeurig zoek je naar aanknopingspunten die je moeten toelaten om het geheel te doorgronden, te begrijpen, er een touw aan vast te knopen.
Blijven kijken is de boodschap. De blik heeft tijd nodig. Gaandeweg herken je geabstraheerde landschappen waarvan gedeelten tot stand zijn gekomen met behulp van sjablonen van cirkels, vierkanten, rechthoeken, driehoeken, ruiten en raten. Het lijken wel picturale assemblages, samengesteld uit wat er op het eerste gezicht uitziet als industriële componenten: restanten van schroothopen, bouwwerven, braakliggende terreinen en verlaten sites. Met hier en daar enkele toefjes groen in bewust slordige schilderstreken, verwijzend naar vegetatie. Je moet er bij denken aan beton, bakstenen, verwrongen staal en verroest ijzer waartussen weerbarstig onkruid opschiet. Afgedankte materialen die alleen nog goed zijn voor recyclage.
Gele stippen
En laat het nu precies dáár om gaan in Claus’ werk. Letterlijk, in die zin dat de kunstenaar afgekeurde doeken hergebruikt door ze grotendeels te overschilderen en zo nu en dan bepaalde delen van de oorspronkelijke voorstellingen mee te laten spelen in de nieuwe composities – een werkwijze die ook Sam Dillemans geregeld toepast. De kunstenaar schraapt daarnaast soms verflagen af om er nieuwe lagen overheen te schilderen. Het matte, gladde en vale van de afgeschraapte lagen contrasteert fel met de verfpartijen die hij intact laat.
Afbeelding verwijderd (2024), één van de vier doeken die Claus bij Intra Muros tentoonstelt, doet zijn titel alle eer aan: het schilderij is helemáál afgeschraapt, wat niet wil zeggen dat er niets meer te zien is op het doek. De oorspronkelijke voorstelling is gebleven, alleen maakt ze een afgebleekte indruk, te vergelijken met een fotokopie van een afbeelding gemaakt op een fotokopiemachine waarvan de kleurtoners aan hun laatste restjes inkt toe zijn. Omdat Claus nadien het gevoel had dat er iets ontbrak aan het doek, bracht hij in elke hoek ervan een gele stip aan. Die stippen maken het werk helemaal af. Ze pinnen de voorstelling bij wijze van spreken vast als met duimspijkers.
Eyecatcher
Een ander tentoongesteld werk van Claus, De ontsnapping (2024), is een schoolvoorbeeld van hoe essentieel weglating kan zijn. Centraal op het doek zien we een compositie die bestaat uit over elkaar heen geschilderde geometrische patronen (vierkanten en driehoeken), lijnen van verschillende dikte en landschappelijke elementen. De eerder gedempte kleuren krijgen een contrasterend accent mee in de vorm van een rechte hoek in azuurblauw. Maar wat vooral opvalt aan het doek is de grote hoeveelheid wit boven en onder de centrale voorstelling, hier en daar onderbroken door overschilderde lijnen.
Te midden van de drie andere tentoongestelde werken van Claus is De ontsnapping een eyecatcher. De centrale voorstelling, met haar talrijke, vaak subtiele kleurvlakken, knalt als het ware uit het wit tevoorschijn. In de Chinese cultuur wordt wit gezien als de kleur van de dood. Zo bekeken is wat op het doek aan het wit ontsnapt een ode aan het van kleur tintelende leven. Het is wellicht niet toevallig dat de schilder in een gesprek met ondergetekende aangaf in de nabije toekomst te streven naar soberder werk, waarmee hij bedoelde meer ruimte te willen geven aan wit, zodat wat daarvan gespaard blijft des te levenskrachtiger overkomt.
Oorlogspapier
Aangenaam verrast waren we door het delicate en fijnzinnige werk van Kris De Plecker (1967), die woont en werkt in Opwijk. De Plecker is graficus, tekenaar, schilder, fotograaf en ontwerper van collages en ruimtelijk werk. Bij Intra Muros toont hij houtskooltekeningen, werken op basis van negentiende-eeuwse boekomslagen en ranke, verticale houtsculpturen. Zijn houtskooltekeningen zien er op het eerste gezicht uit als architecturale plannen. Witte, zwarte en grijze lijnen en vlakken vormen intrigerende composities die herinneringen oproepen aan het werk van Luc Peire (1916-1994), een meester van het abstract verticalisme.
Bijzonder is dat De Pleckers tekeningen, die hijzelf omschrijft als ‘spatial drawings’, uitgevoerd zijn met een zachte houtskoolvariant op meestal licht vergeeld ‘oorlogspapier’. Dat maakt dat ze, ondanks hun aanzien van koel berekende technische tekeningen, toch warmte uitstralen. Het is verder opmerkelijk met welk een uitzonderlijk vakmanschap de kunstenaar erin slaagt om houtskool, dat we doorgaans verbinden met ruwe schetsen – zie bijvoorbeeld de houtskooltekeningen van Rinus Van de Velde –, zo naar zijn hand te zetten dat het resultaat haast fotografisch oogt.
Boekkunst
Van een andere aard zijn een serie verticaal georiënteerde werken op klein formaat die gemaakt zijn met omslagen van negentiende-eeuwse, gebonden boeken. De Plecker ontdoet die boeken van hun rug, zodat alleen de voor- en achterplatten overblijven. Die dompelt hij enkele dagen in water om het gemarmerd papier waarmee de platten aan de binnenkant bekleed zijn los te weken. Vervolgens schikt hij de ruwe platten met de binnenzijde horizontaal boven elkaar in een fijn kader. Zo lijken ze enigszins op geabstraheerde landschappen met de horizonlijn netjes in het midden.
Als je de werkjes vanop een afstand bekijkt, denk je met materieschilderkunst te maken te hebben à la Antoni Tàpies (1923-2012): verweerde, aardkleurige oppervlakken waarin tekens gekrast lijken. Kom je dichterbij, dan zie je dat die tekens eigenlijk handschriften zijn, meer bepaald cijfers en woorden – een soort notities – die ongetwijfeld afkomstig zijn van de handboekbinder. Hier en daar bespeur je ook nog overgebleven linnen waarmee het boekblok bevestigd was aan de omslag. Het is fascinerend om te zien hoe gerecycleerde materialen als deze onder vaardige handen tot kunst worden verheven.
Vernuftig spel
Schilder Véronique Jansseune (1965) woont en werkt in Brugge. Haar werk, hoofdzakelijk uitgevoerd in acrylverf op linnen doek, leunt zowel aan bij de geometrische abstractie als bij de op-art: kunst die een spel speelt met verschillende optische illusies. Wie een blik werpt in de portfolio op de website van de kunstenaar, merkt hoe gevarieerd haar kleuren en vormen zijn. Sommige van haar doeken zijn uitgesproken minimalistisch en statisch, andere hebben een drukker karakter en hun voorstellingen lijken lichtjes te bewegen.
Red Carpet (2020) is een sober werk: op een witte achtergrond zijn twee lange, balkvormige elementen geschilderd in een beperkt aantal gelijke kleuren die op grillige wijze over het vierkante doek bewegen, waarbij ze elkaar nu eens kruisen en dan weer aanraken. Een constructivistisch werk van niveau dat verwijst naar de moderne kunstgeschiedenis en tegelijk erg hedendaags aandoet. Het is bovendien zo reflectief van aard dat je er wel kunt naar blijven kijken.
Optische misleiding
Quarantine (2022), eveneens vierkant van formaat, is heel anders opgezet: denk aan de witte ribkartonnen reliëfs van Jan Schoonhoven (1914-1994), maar dan tweedimensionaal en in kleur, en je hebt een aardig idee. Het is een typisch voorbeeld van optische misleiding: ogenschijnlijk zie je een vakkenkast in drie soorten blauw, in werkelijkheid is het een plat raster waar je ogen in verdwalen als je er te lang naar blijft kijken. Jansseune speelt hier een vernuftig spel met de verworvenheden van de geometrische abstractie zoals we die kennen van onder anderen Victor Vasarely en, dichter bij ons, Guy Vandenbranden. Maar ook invloeden van hard edge painting zijn nooit ver weg in haar werk.
Vernieuwend kan je het werk van Jansseune niet noemen. Daarvoor is het te veel geënt op inmiddels historische stromingen uit de twintigste-eeuwse kunstgeschiedenis. Maar daar gaat het de kunstenaar volgens ons niet om. Schilderen is voor haar eerst en vooral een manier om de chaos en drukte van het dagdagelijkse leven te trotseren en die om te zetten in rustgevende composities die aanzetten tot reflectie. En dat doet zij op een integere manier die tot voorbeeld strekt.
Onverwachte verbindingen
Schilder Michael S.L. Vandorpe (1975) woont en werkt net als Matthieu Claus in Gent. Hij schildert met een ijzeren consequentie bijna vrolijke, kleurrijke rasters die bestaan uit verticale en horizontale lijnen die elkaar kruisen en identieke patronen vormen. Je zou het een vorm van picturale wiskunde kunnen noemen, geometrie waar geen speld tussen te krijgen is. Je kunt er daarnaast ook meetkundige doolhoven in vinden waaruit geen ontsnappen mogelijk is. Kleur is daarbij essentieel voor de kunstenaar: ‘Kleur is cruciaal. Hoewel mijn werken gebaseerd zijn op een strikt lijnenspel, gebruik ik kleur om deze structuur te doorbreken en een extra laag complexiteit toe te voegen. Kleur zorgt voor contrast, versterkt de ritmiek van de lijnen en brengt de verschillende elementen van het raster in balans.’ De bijgaande foto van zijn werk Sous les réverbères (2023) is daarvan een treffend voorbeeld.
Van Vandorpes doeken verwacht je dat ze geschilderd zijn met sneldrogende acrylverf, maar niets blijkt minder waar. De kunstenaar kiest bewust voor olieverf, omdat die hem een rijkdom en diepte biedt die hij nodig heeft om de lagen en texturen in zijn werk tot stand te brengen. Als je zijn doeken van dichtbij bekijkt, valt trouwens op hoe ruw de lijnen en vlakken geschilderd zijn, en hoe ze soms in elkaar overvloeien. Vanop een afstand zien ze er nochtans genadeloos scherp uit, alsof ze afgedrukt zijn met een professionele kleurenprinter. Toeval speelt dan ook een belangrijkere rol in Vandorpes werk dan je op het eerste gezicht zou vermoeden. Vandorpe: ‘Toeval is een belangrijk element in mijn creatieve proces. Ik laat ruimte voor spontane interacties tussen lijnen en kleuren. Kleuren vloeien in elkaar over, lijnen kruisen elkaar. Dat brengt onverwachte verbindingen tot stand. Die toevallige elementen zorgen ervoor dat de rasters, ondanks hun gestructureerde opbouw, nooit statisch of voorspelbaar worden.’
Levenslust
Net als Matthieu Claus, Kris De Plecker en Véronique Jansseune zoekt Michael Vandorpe zijn inspiratie in het landschap en de wereld om hem heen. Wat hem bezighoudt zoekt een uitweg, waarbij het brein dienstdoet als filter. De uitkomst is niet figuratief maar abstract. Dat abstractie niet noodzakelijk synoniem is met afstandelijk, koud en beredeneerd, bewijzen zijn doeken, die soms lijken te gloeien van een ouderwetse joie de vivre, terwijl ze er bijwijlen nochtans futuristisch uitzien – een gegeven dat we niet meteen verbinden met levenslust, maar eerder met techniciteit en artificiële intelligentie. Dat Vandorpe die spanning weet op te bouwen in zijn werk, is een sterk staaltje van positivisme, en laat dat nu net een van de uitgangspunten van Hold the Line zijn.
De expo Hold the Line loopt nog tot 9 maart bij Intra Muros Gallery in De Pinte. Klik hier voor alle info!
Installatiebeelden ©TheArtCouch
- De camera als penseel: Karin Borghouts brengt KU Leuven meesterlijk in beeld - maart 7, 2025
- ‘Hold the Line’: lijnen troef bij Intra Muros Art Gallery - februari 21, 2025
- ‘A Confrontation at the Zoo’: Michaël Borremans in museum Voorlinden - januari 9, 2025
februari 22, 2025
Heel erg bedankt voor je prachtige artikel over de vier kunstenaars, Patrick. Je schrijfstijl is boeiend en informatief, en ik heb er echt van genoten. Je hebt hun werk en betekenis op een inspirerende manier belicht! Bedankt voor de mooie woorden over mijn werk en werkwijze van het schilderen.