Is een tentoonstelling het begin of het einde van een traject?

Posted By Marc Mestdagh

Het is boeiend vast te stellen dat voor kunstenaars een tentoonstelling vooral het eindpunt van een spannende spurt lijkt te zijn, terwijl het voor bezoekers vooral een spannende start betekent. Om op dit spanningsveld dieper in te zoomen brachten we naar aanleiding van de groepstentoonstelling Nature Morte* de vier kunstenaars samen met vier bezoekers. Na een rondleiding doorheen de tentoonstelling zoals het er normaal aan toegaat, volgde een boeiend gesprek over de kunstwerken op zich, maar vooral ook over de aanpak van de tentoonstelling en hoe kunstenaars en bezoekers daarbij in interactie gaan met elkaar. Hierna volgen enkele reflecties.

Aan de ingang worden de bezoekers even in de war gebracht door een Gesamtkunstwerk. Een groot woord voor een kleine opstelling van enkele werken die de kunstenaars maakten rond één thema – in dit geval de lorken die een belangrijk deel uitmaken van de locatie. Weliswaar zonder enige opgelegde stijl of aanpak, al zeker niet bedoeld om bij wijze van spreken samen op één blad te gaan tekenen. Eerder de kunstenaars laten nadenken over elkaars werk en techniek en kijken wat dat naar boven brengt. Voor bezoekers die het werk van één van de kunstenaars kennen, duidelijk even zoeken hoe dit in elkaar zit. Maar in het algemeen een verrassend effect bij wijze van opwarming voor de tentoonstelling.

Een ander kunstmatig geconstrueerd gegeven in de tentoonstelling is het zogenaamde labo. Centraal staan enkele tafels. De kunstenaars werd de gelegenheid gegeven om er ‘materiaal’ te leggen dat een inkijk biedt in hun manier van werken en denken. Ook hier werd geen enkele instructie over wat en hoe gegeven. Hoewel zeker met enthousiasme onthaald, werd dit door de kunstenaars helemaal op het einde van de opbouw pas ‘opgevuld’, met overigens heel uiteenlopende zaken. Voor de bezoekers heeft dit overduidelijk een bijzondere aantrekkingskracht. Het zou zelfs nog meer mogen hebben, al kan je je dan afvragen of het niet te prominent aanwezig wordt en teveel afleidt van de werken zelf. Met de kunstenaars in de buurt is dit in elk geval een echte conversation starter.

Dan is er nog een opvallend verschil in benadering van de tentoonstelling in zijn geheel. De kunstenaars zijn vertrokken vanuit individuele werken die ze puzzelsgewijs in de ruimte brachten en bijna naadloos lieten samenvloeien met de werken van de andere kunstenaars. Bezoekers bekijken veel eerder eerst het geheel, waar ze ook algemene gevoelens bij hebben, vooraleer ze afdalen naar de individuele kunstenaar en zijn of haar werken. Hierbij speelt bovendien ook dat kunstenaars uiteraard de kennis hebben van hun hele oeuvre, en dus ook weten waarom bepaalde werken wel of niet tentoongesteld worden, terwijl bezoekers het moeten doen met wat ze zien. Of wat erover verteld wordt door de kunstenaar. Die dialoog blijkt voor beide partijen een cruciaal gegeven voor de beleving van de tentoonstelling. Al moet dan ook weer vastgesteld worden dat er soms een uitdaging zit in het verzoenen van het vocabularium van de kunstenaar en dat van de bezoeker. Dat heeft uiteraard veel te maken met de ‘kijkervaring’ van de bezoeker.

Tot slot kan je ook nog een andere houding onderscheiden ten aanzien van wat overblijft na de tentoonstelling. Voor de bezoeker stopt dit wellicht veelal bij het dichttrekken van de deur bij het buitengaan. Bepaalde elementen, zoals het kunnen meenemen van een visitekaartje, een postkaart of zelfs een uitnodiging voor een volgende tentoonstelling kan op dat vlak louterend werken. Nog beter is natuurlijk het kopen van een werk of in het geval van deze tentoonstelling een exclusief boekje als soort catalogus. Voor de kunstenaars moet de finale bilan nog opgemaakt worden, maar nieuwe contacten, interessante maar soms ook verrassende gesprekken, expliciete erkenning en ook wel kritische bedenkingen zullen daar ongetwijfeld deel van uitmaken. Net als energie om verder te doen, nieuw werk te maken, en opnieuw uit te kijken naar nieuwe tentoonstellingen. Die op hun beurt weer bezoekers verrassen en inspireren.

*Nature Morte met werk van Kathleen Ramboer, Mieke Van Den Ouweland, Katleen Van der Gucht en Werner Van Lierde is nog te bezoeken op 2 maart (10-18u) in deWeverij in Sleidinge (nabij Gent). Klik hier voor alle info.