Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog zouden Afro-Amerikaanse vrouwen quilts maken waarin ze geheime boodschappen verstopten. Aan de porches van landhuizen werden deze patchworkdekens te drogen gehangen, maar voor wie wist te kijken, vormden ze een kaart van symbolen: zonnen, rivieren, boten, richtingaanwijzers. Zo kon wie op de vlucht was langs de Underground Railroad aflezen waar veiligheid te vinden was. Een vod, ogenschijnlijk onschuldig, als leidraad naar de vrijheid. Kunst als verzet – of in dit geval: textiel als verzet.
De jonge Brusselse kunstenares Juliette Vanwaterloo bevindt zich in diezelfde traditie. In een wereld waar oorlogstaal, polarisatie en mediageweld het dagelijks discours overheersen, kiest zij voor een traag medium met scherpe randen. Haar wandtapijten, borduursels en textielinstallaties vormen een aaibare aanklacht. “Ik gebruik de term textiele strijd om beter te definiëren wat ik doe,” zegt ze. “Dat betekent dat ik dingen aanklaag en deelneem aan een vorm van activisme via kunst.”
Wat ooit als ambachtelijke bezigheid voor vrouwen werd weggezet, herneemt Vanwaterloo met een activistisch doel. Textielkunst had lang de status van ‘inferieure kunst’, iets voor de huiselijke sfeer, niet voor het museum. “Eeuwenlang bepaalden mannen dat kunst schilderkunst of beeldhouwkunst moest zijn,” zegt ze. “Maar feministische kunstenaars in de jaren ’60 en ’70 – denk aan Annette Messager – herdefinieerden textiel als een subversief medium. We hebben textiel terug opgeëist als volwaardige kunstvorm.”
Vanwaterloo’s werk is diep geworteld in die geschiedenis van macht en onderwerping. Ze wijst op hoe borduren werd ingezet om vrouwen te conditioneren. “Het was dwingend. Urenlang gebogen over borduurwerk – het vormde zowel lichaam als geest. Een meisje dat goed kon borduren, was klaar voor het huwelijk. Vandaag gebruiken we datzelfde medium om dat keurslijf te doorbreken.”
Haar inspiratie komt niet alleen uit het verleden, maar ook uit de straten van Brussel. Zo ontstond één van haar werken na de protesten op het Liedtsplein in 2021, toen een jonge man overleed in een politiecel. “De dag na de rellen ging ik foto’s maken van wat vernield was,” vertelt ze. “Het blijft opvallend dat telkens weer dezelfde symbolen het mikpunt zijn: banken en politie.”
Haar werkwijze is traag en intens: ze archiveert beelden van protesten, sociale media of het nieuws, om ze vervolgens met naald en draad te vertalen naar textiele beeldtaal. “Ik haal ze uit de mediastroom en geef ze een ander statuut. Niet zomaar vluchtige beelden, maar aanklachten.”
Tegelijk blijft Vanwaterloo niet blind voor de poëzie van haar medium. “Textiel ís een taal,” zegt ze. “Jonge vrouwen die gingen trouwen kregen dekens met verborgen boodschappen. Of denk aan de quilts van de slaven. Dat subversieve, dat dubbele lezen, fascineert me mateloos.”
Toch ervaart ze ook vandaag nog weerstand, niet in het minst vanwege haar leeftijd en geslacht. “Soms voel ik me niet serieus genomen. Toen ik als student een borduurwerk maakte met de tekst ‘Het bloed van de menstruatie is het enige dat niet voortkomt uit geweld, en toch walg je er het meest van’, kreeg ik van een jurylid het antwoord: ‘Oh nee hoor, mij stoort het niet als mijn vrouw haar regels heeft.’ Duh… dat was niet mijn punt.”
Haar nieuwste wandtapijt heet “Faire tapisserie”, een Franse uitdrukking die verwijst naar vrouwen die op een bal niet ten dans werden gevraagd en dus slechts decor waren. “Een mooie metafoor voor textielwerk dat vaak letterlijk aan de muur hangt, maar tegelijkertijd iets wil zeggen. Iets dat wringt.”
Of kunst een vorm van protest kan zijn? In Juliette Vanwaterloo’s oeuvre is het antwoord helder. Haar werk vertraagt, verwondert, bevraagt. En hoewel haar beelden zacht aanvoelen, schuren ze. Ze brengt het conflict letterlijk onder de huid – met draad, naald en een stevige dosis kritisch bewustzijn.
“Je moet niet altijd schreeuwen om gehoord te worden,” zegt ze glimlachend. “Soms volstaat het om iets stoemelings te doen. Maar raak moet het wel zijn.”
‘Faire tapisserie’ met werk van Juliette Vanwaterloo loopt tot 18 mei 2025 bij Micki Chomicki Gallery in Antwerpen.
- Kunst in de bergen, een onverwachte symbiose - juli 17, 2025
- Isabel Devos, de drang om te worden in een beeld gevat - juli 16, 2025
- Van mislukking naar collectors’ item… Hoe TAC magazine #18 een kunstwerkje werd - juli 9, 2025
