Ik heb slechts voor twee zaken een ongebreidelde bezitsdrang: kunst en boeken. Op het eerste gezicht een vreemde combinatie. Het ene richt zich meer tot mijn rationele kant – ik lees voornamelijk non-fictie. Het andere roert stevig in mijn emotionele wereld. Bij nader inzien is het niet zo vreemd: zowel kunst als boeken bieden me nieuwe perspectieven. Ze dagen mijn gelimiteerde mogelijkheden tot inzicht en begrip uit, rekken mijn vernauwende verstandsmogelijkheden tot nieuwe uitersten, slaan bressen in mijn van nature besloten gevoelswereld. In zekere zin dienen ze als gemeenschappelijke voedingsbodem voor mijn ultieme drijfveer, mijn persoonlijke élan vital: nieuwsgierigheid.
Dit verklaart wellicht mijn passie voor boeken en kunst, maar het verklaart geenszins de bezitsdrang die deze in mij oproepen. Louter evolutionair gezien heeft bezit niet meteen voordelen, eerder het tegendeel: bezit moet je beschermen en kost dus energie. Waarom wil ik dan zoveel mogelijk kunst en boeken bezitten? Boeken lees ik zelden twee keer, en kunst die me tot denken aanzet blijft sowieso in mijn geheugen hangen, ook zonder het in huis te halen.
Op zoek naar een antwoord op deze al bij al niet-fundamentele vragen trok ik naar het KMSK in Gent, waar onder de noemer ‘Onder vrienden’ een selectie aan werken wordt getoond die het museum in haar 225-jarig bestaan als legaat of donatie kreeg van privécollectoren.
Het is op zich een even mooie als intrigerende gedachte: kunstwerken die jarenlang in de besloten ruimte van jouw privéleven zorgvuldig werden bijeengesprokkeld, vlak voor of na je levenseinde aan een museum schenken. Mooi dat ze zo een tweede, publieke leven geboden krijgen, natuurlijk, maar intrigerend om exact dezelfde reden. Is het louter om altruïstische redenen, uit schroom, een diep verborgen schuldbesef misschien? Je investeert duizenden, zo geen miljoenen in je verzameling, je geniet jarenlang van een ongeremde blik op de werken, je kan je op elk moment laven met het intieme onderzoek waar je de werken aan onderwerpt, dermate zelf dat het een wezenlijk deel uitmaakt van je persoonlijkheid, om dit uiteindelijk weg te schenken, weliswaar aan een instelling waarvan je weet dat de werken zorgvuldig bewaard zullen worden en hopelijk een nieuw publiek zullen weten te raken.
De expo zelf biedt geen antwoord op deze wederom futiele vragen. Het parcours van de expo liet me ook wat gepuzzeld achter. Bepaalde thema’s zijn netjes afgebakend, dat wel. De tekeningen bijvoorbeeld zijn ronduit betoverend, net als de. De ruimte gewijd aan vrouwelijke kunstenaars dient duidelijk als schaamlapje om het feit dat deze vrouwelijke kunstenaars eeuwenlang geen doorgang vonden tot de grote collectioneurs, of tot de kunstwereld tout court.
Er zijn topwerken waarvan het me met verstomming sloeg te weten dat ze ooit in privéhanden hebben vertoefd (Degroux, Meunier, …), maar evengoed (mij) minder bekende werken van enkele van mijn lievelingetjes (Van de Woestyne, Khnopff, Spilliaert, Permeke, …), die mijn kennis uitbreidden en vaak mijn bewondering van nieuwe voeding voorzagen. Kunstenaars die me onder normale omstandigheden minder weten te raken wisten me plots om een onverklaarbare reden te ontroeren (Frits Van den Berghe!).
In die zin biedt het verrassende parcours een verademing, besef ik achteraf. De louter didactische logica heeft plaats geruimd voor een meer gevoelsmatige, intuïtieve reis. Ik betrapte me erop in rondjes te draaien, tegen mijn principes in op mijn stappen terug te komen om nieuwe connecties te leggen die er niet noodzakelijk zijn, en er vaak evenmin toe doen, maar die de bakens van mijn eigen mentale parcours vaak verlegden. Ik vergat gaandeweg de vragen die me er naartoe brachten, al inspireerde het bezoek me tot het stellen van talrijke nieuwe. Het is uiteindelijk waarom ik van kunst hou…
foto’s: ©TheArtCouch | Sofree bv
De expo ‘Onder vrienden’ loopt nog tot 28 april 2024 in het KMSK in Gent. Klik hier voor alle info.
