“De kunst heeft vandaag geen enkel belang meer”, kopte het interview met Walter Swennen in De Morgen. Van een kunstenaar die van schenenschoppen en tenentrappen een kunst heeft gemaakt en de kunstwereld, hoewel hij er een zekere faam heeft verworven, consequent op de korrel neemt, kan je niet anders verwachten dan een stevige, confronterende uitspraak. Dat een dagblad een enkele quote uit een voor de rest bijzonder braaf interview haalde, is ook logisch. Het werd dan ook gretig en door menig kunstenaar met een zin voor fatalisme gedeeld. Maar de quote op zich, hoe sterk uitgelicht en uitvergroot dan ook, stelt een fundamentele vraag: is hedendaagse kunst nog relevant?
Wiens blik op de (plastische) kunst zich beperkt tot wat zich afspeelt op de wereldwijde markt van topgalerijen en veilinghuizen kan niet anders dan vaststellen dat kunst al geruime tijd is verworden tot een handelswaar, in vele gevallen zelfs een ‘merk’. Of het daarmee automatisch aan belang inboet is twijfelachtig. Meer en meer kunstenaars die in dit circuit terechtkomen hebben een belangrijke maatschappelijke boodschap, van waarschuwingen voor klimaatverandering tot de bewustwording voor de rechten van minderheden. Het feit dat ze in het circuit zitten doet niets af aan hun boodschap, en de mogelijke impact die ze hiermee bereiken.
De vraag stelt zich ook of kunst ooit wel van enig belang is geweest in de geschiedenis. Wat we nu aanschouwen als grote kunstverwezenlijkingen dienden aan de oorsprong vaak als propagandamiddel, en grote kunststromingen uit de recentere kunstgeschiedenis vormden een teken van de tijd, eerder dan de oorzaak van maatschappelijke verschuivingen. Mocht ‘het belang’ van kunst eruit bestaan deze verschuivingen in kunst te verwoorden, zie ik in de hedendaagse kunst niet meteen tekenen dat het aan belang zou hebben ingeboet.
Integendeel zelfs. Neem bijvoorbeeld het feit dat een groeiend aantal bedrijven beroep doet op kunstenaars om mee te denken in innovatietrajecten en zelfs procesverbeteringen. Creatief en lateraal denken worden steeds crucialer in bedrijven, en laat nu net kunstenaars uitblinken in deze vaardigheden.
Los nog van de mondiale kunstmarkt of de ondernemingswereld, is kunst op een heel kleine schaal nog wel degelijk relevant. Talrijke kunstenaars werken aan projecten die de lokale gemeenschap betrekken en er een positieve impact mee beogen, en verwezenlijken. Andere kunstenaars halen inspiratie uit hun eigen troebele gevoelswereld en bieden hiermee de kijker een voorbeeld om wegwijs te raken uit hun eigen gevoelens, met een positieve impact op hun mentale welzijn. Het zijn moeilijk becijferbare tekenen van ‘het belang’ van kunst. Ze zijn daarom niet minder reëel.
De zelfrelativerende uitspraak van Swennen vormt hier trouwens een mooi voorbeeld van. Zichzelf in vraag durven stellen is meer en meer van belang. Zekerheden bestaan niet meer, het is kwestie van ermee te leren omgaan. Zoals Nietzsche reeds wist: ‘Het tegendeel van de waarheid is niet de leugen, maar de overtuiging.’ De uitspraak van Swennen is een voorbeeld van hoe hij hier zelf mee omgaat, en toont hiermee aan dat kunst nog steeds van belang is. Misschien meer dan ooit.
Frederic
januari 10, 2022
Heb dit weekend een boekje gekocht met de 175 belangrijkste kunstenaars, geen Meester Swennen te zien.
Iedereen kan zich vergissen…
Groeten Luc Smessaert Maldegem
januari 10, 2022
Belgische kunstenaars bedoel ik
januari 13, 2022
Dag Luc, welk boek is dat? grts