Valt er nog iets nieuws te tonen over kunstenaars die al decennialang op allerhande manieren besproken en beschreven, bejubeld en gevierd, in een lange opeenvolging van tentoonstellingen uitgestald en monografie na monografie langs alle mogelijke kanten uitgediept? Jawel, zo bewijzen de eindeloze reeksen nog steeds verrassende expo’s over iconen uit de kunstgeschiedenis. Ook meer lokale iconen vallen deze eer te beurt – het is niet iedereen gegeven om na zijn overlijden nog steeds de nieuwsgierigheid van een breed publiek te kunnen aanwakkeren én bevredigen.
Zo ook met Panamarenko, inmiddels zes jaar geleden overleden, en nu geëerd met de expo ‘Zoo aan Zee’ in Knokke-Heist. Het thema – het dierenrijk – wordt uitgewerkt aan de hand van verrassende verhalen en een ruime selectie sculpturen, tekeningen, foto’s en bewegende beelden, waaruit Panamarenko’s liefde voor dieren blijkt. Naar verluid heeft hij zich altijd liefdevol met dieren omringd. Hij leefde ermee samen, zodanig zelfs dat het dierenrijk een natuurlijke weerslag vond in zijn kunst. Als volwaardig ‘biomimicrist’ bestudeerde hij de vlucht van vogels en de vleugelslag van insecten, om die vervolgens toe te passen in zijn welbekende vliegtuigen en machines.
Dat humor en relativering een centrale plek innemen in zijn verwoede pogingen, is genoegzaam bekend. Vermoedelijk werd het deterministisch falen van zijn projecten een thema op zich, dat uiteindelijk op hetzelfde niveau kwam te staan als de esthetiek van het ontwerp of zelfs het conceptuele denken erachter. Ikzelf – maar dat is nu eenmaal mijn natuur – heb de neiging om Panamarenko’s pogingen, en bij uitbreiding de betekenis van zijn hele oeuvre, bijzonder serieus te nemen. Als de realiteit om ons heen het resultaat is van een mentale constructie – en er zijn voldoende argumenten om dat aan te nemen – dan is onze kennis hiervan, de zogenaamde wetenschap, slechts een substraat van die constructie.
De rationaliteit als basis van ons begrip van de wereld is in die zin slechts een tautologie, gedoemd om vastgestrikt te blijven in een paradigma dat enkel naar zichzelf verwijst. Wilde, ongebreidelde fantasie brengt ons – als we deze logica doortrekken – veel dichter bij een zweem van waarheid. En laat dat nu net de kracht van kunstenaars zijn. Kunstenaars als Panamarenko, die dit jaar 85 jaar zou zijn geworden, zullen daarom naar alle waarschijnlijkheid nog een tijdlang blijven verbazen, intrigeren en inspireren.
foto’s: ©Knokke-Heist
De tentoonstelling Panamarenko’s Zoo aan Zee is een samenwerking tussen de Gemeente Knokke-Heist en de Panamarenko Foundation, tal van private en publieke kunstcollecties, Zwin Natuurpark – de internationale luchthaven voor vogels en Hotel La Réserve Resort. Nog tot 24 augustus in het Cultuurcentrum Scharpoort. Klik hier voor alle info: https://www.knokke-heist.be/vrije-tijd/activiteitenkalender/panamarenkos-zoo-aan-zee
- Kunst in de bergen, een onverwachte symbiose - juli 17, 2025
- Isabel Devos, de drang om te worden in een beeld gevat - juli 16, 2025
- Van mislukking naar collectors’ item… Hoe TAC magazine #18 een kunstwerkje werd - juli 9, 2025
