Willem de Kooning ‘Endless Painting’ – de eindeloze actualiteit van een eindig oeuvre

Posted By Frederic De Meyer

Het is weinige kunstenaars gegeven om decennia na hun dood nog steeds als ‘relevant’ te worden aanzien. Ligt het louter aan het historisch belang van de kunstenaar, of brengt het werk zelf nog steeds iets teweeg dat de tand des tijds doorstaat, en dus als actueel aanvoelt? Moeilijk te zeggen uiteraard, al zal enig commercieel belang van invloedrijke galerieën hier ook niet vreemd aan zijn. Bij Gagosian bijvoorbeeld houden ze de erfenis van Willem de Kooning levendig in de belangstelling, onder meer met een nieuwe expo die op 15 april begint. Endless Painting heet de show – want dat is het uiteindelijk – als wou de galerie hiermee aangeven dat het nog lang kan doorgaan met het presenteren van het werk van een kunstenaar die, net als alle andere kunstenaars, een eindig oeuvre bijeenschilderde.

Toch, het label ‘eindeloos’ lijkt niet mis te staan op een kunstenaar als de Kooning. Zijn oeuvre is een studie in voortdurende transformatie, een spel van opbouwen en weer uitvegen, van figuratie en abstractie die met elkaar wedijveren om voorrang. De tentoonstelling, samengesteld door Cecilia Alemani, plaatst werken uit verschillende decennia naast elkaar en onthult hoe bepaalde motieven – knieën, ellebogen, ogen die al dan niet verschijnen – door zijn hele carrière heen blijven opduiken. Die speelse onvoorspelbaarheid maakt dat je een schilderij van de Kooning nooit ‘uit’ hebt gekeken. Er blijft altijd iets in beweging, iets dat aan de rand van het herkenbare zweeft en net daardoor fris blijft aanvoelen. Een truc? Misschien. Maar hij werkt nog steeds.

Origineel in opzet is deze tentoonstelling misschien niet – de Kooning heeft bij Gagosian al vijf soloshows gehad, en menig museum wijdde er een retrospectief aan. Maar Endless Painting doet wel een serieuze poging om de Kooning niet als een monument, maar als een levend proces te tonen. Zijn late werken, vaak afgeschilderd als louter stilering, worden hier juist gepresenteerd als een logisch vervolg op de woelige doeken uit de jaren ’40 en ’50. En dan zijn er de beelden, zoals de monumentale Standing Figure, die na dertig jaar eindelijk weer binnenshuis te zien is. Het blijft dus een slimme zet van Gagosian om de Kooning te presenteren als iemand bij wie er altijd nog iets nieuws te ontdekken valt – zelfs als dat misschien allang niet meer het geval is. Niettemin blijft het heerlijk struinen in het oeuvre van de kunstenaar.

Willem de Kooning
Untitled XIX, 1984
Olieverf op doek, 203,2 × 177,8 cm (80 × 70 inches)
© 2025 The Willem de Kooning Foundation / Artists Rights Society (ARS), New York
Foto: Maris Hutchinson

Endless Painting loopt van 15 april tot 14 juni bij Gagosian West 24th Street in New York.