De schatten van de permanente collectie van het KMSK, eindelijk toegankelijk voor het brede publiek

Posted By Frederic De Meyer

Het blijft een vreemde vaststelling. In een tijd waar meer en meer grote privécollecties een permanente plaats verkrijgen, en te zien zijn door een breed publiek, blijven bepaalde, publiek gefinancierde collecties decennialang in een entrepot. Dat was tot voor kort het geval voor de collectie moderne en hedendaagse kunst van het Koninklijke Museum voor Schone Kunsten in Brussel, dat nu eindelijk de kans krijgt om enkele topwerken uit haar collectie in een boeiende expo te gieten.

Ik kende het museum voornamelijk door -of dankzij- haar collectie oude meesters, die op zich al een verplaatsing waard is. Vandaar mijn verrassing wanneer het een tentoonstelling organiseert met moderne en hedendaagse werken uit haar eigen collectie. En niet van de minste. Dat heeft een historiek, legt senior curator voor moderne kunst Francisca Vandepitte me uit: de strategie voor de collectie wordt al decennialang zorgvuldig uitgekiend.

Er waren natuurlijk meer middelen wanneer het KMSK aan haar collectie begon. Maar het was van meet af aan een duidelijke leidraad: topwerken kopen van topkunstenaars. Het begon in de late jaren 20 van de vorige eeuw, met aankopen van werk van bijvoorbeeld Gust De Smet, de jaren 50, met onder meer de aankoop van een Max Ernst, de jaren 60 met de aankoop van een van de ‘pausen’ van Francis Bacon, en in de jaren 80 de nieuwe stroming Amerikaanse minimalisten. Francisca vertelt met enige weemoed over haar eerste aankoop voor het museum, als kersvers curator ervan, een werk van Jacques Villeglé. Ze kan bij gebrek aan middelen geen topwerken meer aankopen, maar heeft alvast een lijstje klaar voor wanneer dit terug mogelijk wordt.

Het is sowieso een collectie die doet duizelen. Enkel van de moderne en hedendaagse kunstenaars beslaat de collectie al zo’n 4,000 werken. Via zijprojecten zijn een deel ervan wel permanent te zien, denk aan het museum Magritte, niettemin herbergt het depot van het museum nog talrijke zelden geziene schatten.

Dat een deel van deze collectie nu wel te zien is, hebben we te danken aan de coronapandemie, vreemd genoeg. Oorspronkelijk was een tentoonstelling over de Chinese dissident-kunstenaar Ai Weiwei gepland op de benedenverdieping van het museum. Om de gekende redenen kon dit niet doorgaan, waardoor in allerijl een tentoonstelling werd opgezet met werken uit de bestaande collectie.

‘In allerijl’ is wat oneerbiedig uitgedrukt. Hier werd zorgvuldig over nagedacht. Na jarenlang uit het publieke oog onttrokken te zijn, zou het elke curator zinnens zijn om zoveel mogelijk werken te willen tonen. Maar Francisca Vandepitte en het team hadden iets anders, en meer verrassends, in gedachte, wat leidde tot deze tentoonstelling.

Het resultaat is verrassend, omdat het heel bewust niet chronologisch of nauwelijks didactisch werd opgesteld. Er zit een structuur in, een verhaallijn, maar daarbinnen liet Francisca zich in haar keuze vooral leiden door esthetische en anekdotische correlaties. Ze kent haar collectie door en door, maar door na te denken over hoe de werken op te hangen kwam ze zelf tot nieuwe inzichten in, en nieuwe verbanden tussen de werken. Het verklaart waarom er nauwelijks analytische uitleg geboden wordt bij de werken, ze wou ze vooral voor zich laten spreken.

Op die manier komen bijvoorbeeld verrassend Otto Dix en Oskar Kokoschka naast elkaar te hangen, die beide vanuit een welbepaalde standpunt bekeken, oog in oog komen te staan met Karel Appel. Een feest voor het oog. Al krijgen bepaalde werken alle ruimte en plaats die hen uit respect toekomen, zoals de Paus van Francis Bacon, op zich al de verplaatsing waard.

Een expo die nooit verveelt, en waarvan je je automatisch bij het verlaten ervan afvraagt welke schatten er nog allemaal verborgen liggen in het depot van het museum. Er wordt weliswaar aan een catalogus gewerkt, maar ik hoop dat het museum manieren vindt om de werken af en toe aan het brede publiek…