Kunst en filosofie, het is een minder verrassend huwelijk dan wat op het eerste oog zou blijken. Veel filosofen denken na over het belang en de impact van plastische kunsten, en omgekeerd zijn kunstenaars vaak doordrongen van diepgaande filosofische inzichten. Beide disciplines zijn niet inwisselbaar, uiteraard, maar ze gaan hand in hand…
Niettemin verraste het me enigszins om te vernemen dat er op de LUCA School of Art, en wellicht op andere academies (dat weet ik niet), een cursus filosofie wordt gegeven.
Tijdens eerste lockdown moesten filosofie- en andere leraren een beetje gedwongen nieuwe manieren bedenken om hun leerstof tot in het bewustzijn van hun leerlingen te brengen. Professor Volkmar Mühleis van de school gaf zijn leerlingen in die periode een aantal filosofische teksten mee, met als opdracht in een brief een antwoord op te bieden op een of meer van deze teksten. Hij gaf zijn leerlingen teksten mee van onder meer klassiekers als Kant, Aristoteles, Plato, maar evenzeer modernere denkers als Rudolf Boehm, Hannah Arendt en Franz Kafka.
Een selectie van deze replieken zijn gebundeld in het fascinerende boekje “Geachte mijnheer Kant”, uitgegeven door de LUCA School of Arts.
Het vormt ontwapenende en -wellicht juist daardoor- fascinerende lectuur. Wat telt in deze brieven is niet zozeer of ze gelijk hebben of niet, en of ze de bedoelingen achter de oorspronkelijke teksten juist hebben begrepen, maar veeleer het denkproces dat de teksten in gang hebben gezet bij de kunstenaars in spe.
Twee voorbeelden:
De praktische kant van filosofie
Filosofie mag dan vaak over abstracte concepten handelen, het neemt niet weg dat het gewone stervelingen, kunstenaars incluis, tot praktische conclusies kan inspireren.
Zo besluit Anneke Robeyns in haar antwoord op een tekst van François Julien: “Ik maakte me in het verleden namelijk al te vaak schuldig aan het streven naar een gesloten eindresultaat zonder genoeg plezier, experiment en openheid uit het proces te halen. Ik begon vaak met een idee van hoe de ‘afgewerkte illustratie’ eruit moet zien, waardoor ik mijn tekening begrensde nog vooraleer ze gemaakt was. Wat ik uit uw tekst leer, is dat ik meer ruimte moet laten voor het proces en dat ik dingen moet durven openlaten in mijn tekeningen, zo komt er meer ademruimte en levendigheid in mijn werk.”
Een kritische kunstenaarsgeest ontwikkelen
Het zal met deze oefening wel de bedoeling geweest zijn van de leraar om de jonge kunstenaars aan te zetten tot kritisch denken, niet enkel over wat ze aanschouwen of het werk dat ze zelf maken, maar ook over de teksten die hen werden voorgelegd. Take nothing for granted…
Zo stelt Lizalotte bij aanvang van haar brief, als antwoord op een tekst van Hannah Arendt: “Het viel me op hoe die dingen in de geschiedenis van de filosofie meerdere keren in een hiërarchie worden gezet. Volgens mij is er geen sprake van rangorde maar heerst er een balans, zowel tussen activiteit en contemplatie als binnen het onderscheid in activiteit.”
Een verrukkelijk boekje vol frisse en vaak verrassende inzichten om zelf over te beginnen mijmeren…
Geachte mijnheer Kant is uitgegeven door LUCA School of Arts, campus Sint-Lucas, Brussel
ISBN: 978-90-804-7390-4
