Kan een stad op zich geniaal genoemd worden? Uiteraard niet, tenzij je als definitie aanhaalt dat een geniale stad in een eeuw tijd tientallen genieën ziet geboren worden die tot enkele eeuwen erna nog steeds resoneren en van invloed zijn, in die eeuw zelf tot in alle uithoeken van de wereld zijn invloed uitoefende, en als bakermat kan gezien worden voor een wending die de mensheid in haar geheel voorgoed een nieuwe richting deed uitslaan: de Renaissance.
Als deze benaming al van toepassing kan zijn op een stad, dan zal er maar een enkele stad zijn die hier aanspraak op kan maken: het Firenze van de XVe eeuw. Je zou er gemakshalve van kunnen uit gaan dat deze gebeurtenis louter op toeval berust, een ‘once in a lifetime‘ voorval, niet eens zo heel toevallig in het uitgestrekte landschap van duizenden jaren menselijke evolutie. Maar gemakzucht is zelden een betrouwbare leidraad om fundamentele koerswijzigingen in deze evolutie te verstaan. Een diepgravende, vanop enige afstand uitgevoerde analyse is dat wel.
In zijn boek ‘De geniale stad’ gaat Romaans filoloog en creativiteitsadviseur Koen De Vos op onderzoek uit naar de exacte omstandigheden die het mogelijk maakten om in een enkele stad zoveel genieën op zo’n korte tijd te ‘produceren’. Het blijkt alleszins geen toeval te zijn, zo betoogt hij, eerder een ideale samenloop van omstandigheden en evoluties, die reeds latent aanwezig waren, en culmineerden in een ideal storm waarvan de rimpelingen nog steeds duidelijk voelbaar en zienbaar zijn in de hedendaagse maatschappij.
Koen De Vos haalt 9 evoluties aan die de stad tot een ideale, en in die tijd unieke broeihaard van creativiteit en innovatie maakten. Van het wat bizar ogende politiek systeem, dat een ‘regering’ om de twee maande verving; tot de magische wisselwerking tussen verschillende standen en métiers, onder meer gedreven door de uiterst democratische inslag van het politieke systeem in Firenze; maar evengoed gestimuleerd door de stedenbouwkundige eigenschappen van de stad, die dialoog en constante ontmoetingen tussen burgers van alle standen nagenoeg onvermijdbaar maakten. De invloed van Cosimo de Medici, de verlichte maar op de achtergrond blijvende regeerder van de stad, was ongetwijfeld beslissend voor deze evolutie, maar zijn artistiek mecenaat was zeker niet de enige factor. Zelfs de geopolitieke evolutie, met de dreiging van de inval van het Ottomaanse rijk in Byzanthië, had verrassend genoeg een impact op de bloei van Firenze. Het knappe aan de analyse van Koen De Vos is de holistische insteek ervan, het feit dat geen onverdachte -of zelfs verdachte- mogelijkheid van een bepalende invloed ongemoeid wordt gelaten. Elke steen wordt omgedraaid, om het zo maar te zeggen.
Zijn project was van meet af aan ambitieus, laten we wel wezen. De geschiedenis van een stad, en hiermee de kiemen van de Renaissance, in een 300-tal pagina’s levendig en kleurrijk te schetsen, het is een prestatie van formaat. Dat hij zijn initiële ambitie met zoveel overtuiging waar maakt, komt mede door zijn achtergrond als hedendaags denker over creativiteit en innovatie. Zijn betoog is dan ook doorspekt van voorbeelden en kennis uit de laatste decennia, en biedt hierdoor juist een heel originele inkijk in de omstandigheden die het mogelijk maakten om zoveel geniën in een enkele stad tot bloei te laten komen. Een stad, in een eeuw, die nog steeds tot de verbeelding spreekt.
Hardcover
ISBN 9789026349690
Geheel terzijde, maar de analyse van Koen De Vos heeft een zeer actueel staartje. Onbedoeld, wellicht, gezien het schrijven van zo’n boek het werk is van enkele maanden, zoniet jaren. Maar het is moeilijk om zijn analyse van de opgang en welvaart van Firenze los te zien van de huidige besparingen in de cultuursector. Wat het boek alleszins aantoont is dat een maatschappij die gericht is op cultuur, open staat voor innovatie hierin en deze actief promoot, er uiteindelijk beter van wordt. Hoewel de omstandigheden uiteraard verschillen, Vlaanderen kan je moeilijk vergelijken met het Firenze van de XVe eeuw, vallen hier zeker lessen uit te trekken om de samenleving als geheel te verheffen, ook nu nog.
Trackbacks/Pingbacks