Twintig stemmen en verhalen uit de ‘Global South’ in Moregem, Oost-Vlaanderen

Posted By Frederic De Meyer

Het hele Zuidelijke halfrond in een expo verzamelen. Met alle respect, het klinkt wat ambitieus voor een galerie in een klein Oost-Vlaams dorpje, Moregem. Toegegeven, niet heel het Zuiden is vertegenwoordigd op de expo, waarvan het zwaartepunt eerder in Zuid-Amerika en het Midden-Oosten lijkt te liggen. Daarmee mist het wel iets van de dynamiek die uitgaat van de opkomende Afrikaanse kunstscene. En gezien mijn persoonlijke affiniteit, had ik graag wat meer werk uit Zuid-Oost Azië gezien.

Maar los daarvan biedt de expo al ruim voldoende voor de kunstavonturier die op ontdekkingstocht wil gaan, en achter elke kunstenaar blijkt wel een boeiend en leerrijk verhaal te schuilen.

Vietnam 

Werk van Bao Vuong op de expo ‘Visions from the Global South’ bij Verduyn, ©TheArtCouch

Bao Vuong is een mooi voorbeeld. Op een eerdere expo zag ik al twee of drie werken van de in Vietnam geboren Vuong, die toen wat wegdeemsterden tussen andere kunst. Nu krijgt hij de hele schuur – excuus, het ‘paviljoen’ – voor zijn reeks The Crossing, waardoor de impact van de werken pas ten volle begint te spreken. Vuong baseerde de reeks op de herinnering aan de boottocht die hij als kind met zijn ouders maakte, vluchtend uit Vietnam. In zijn herinnering duurde de reis 360 dagen – en dus schilderde hij, jaren later, een reeks van 360 werken. Het is vooral de eindeloze, peilloze nacht die hij verbeeldt in dikke, gitzwarte verflagen, die je letterlijk op sleeptouw neemt, maar die evengoed als beeldspraak werkt: voor de verlatenheid op het moment van vertrek, de angst voor het onbekende, het loslaten van wat vertrouwd was – hoe gevaarlijk en uitzichtloos dat ook mocht zijn. Het zit allemaal in zijn taferelen, en evenzeer, zo benadrukt hij zelf, de onverwoestbare hoop, die oplicht in de glinstering van het licht op de duistere golven. Een selectie uit de reeks zo bij elkaar te zien, doet je huiveren – niet alleen om de kleinheid van het individuele lot, maar net zo goed om het universele gewicht van elk mensenleven.

Iran 

Werk van Samira Hodaei op de expo ‘Visions from the Global South’ bij Verduyn, ©TheArtCouch

Het verhaal ontspint zich soms meer symbolisch, zoals in het werk van de Iraanse Samira Hodaei. Op de kleinere werken op de expo zien we – na enig onderzoek – boomstammen zonder kruin of blad. Dadelpalmen blijken het te zijn, zo dierbaar voor de mensen in het zuiden van Iran, maar intussen verwoest door oorlog en ecologische verandering. Hoe kleurrijk ook, het zijn beelden van verlies – van wat verdwijnt als de mens zich afsnijdt van de natuur.

Chili 

Werk van Pablo Linsambarth op de expo ‘Visions from the Global South’ bij Verduyn, ©TheArtCouch

En zelfs wanneer het verhaal explicieter wordt uitgebeeld, schuilt er nog een minder evidente boodschap achter. In de twee schilderijen van de Chileense Pablo Linsambarth herken je meteen de referenties naar de militaire dictatuur: de claustrofobische relaties, het wantrouwen, de permanente dreiging die elk moment je bestaan kan doen kantelen. Pablo was één jaar oud toen Pinochet aftrad. Hij kan het dus niet in levenden lijve meegemaakt hebben, maar onmiskenbaar heeft het sporen nagelaten in de maatschappij, en het is precies die doorwerking die hij onderzoekt – met een haakje: “(my paintings) represent the political everyday life of any average citizen, who like me, struggles to conceive their particular environment and tries to understand it through their own actions.” De actualiteit van het verleden, en het eigen handelen daarin, vormt hier een boeiend en gelaagd thema.

‘The South’

Werk van Bilal Bahir (l) en Raouf Alajouri (r) op de expo ‘Visions from the Global South’ bij Verduyn, ©TheArtCouch

‘Visions from the Global South’ – zo’n titel maakt een tentoonstelling onvermijdelijk politiek. Een kunstenaar zei me onlangs dat alle kunst politiek is; het blijft een gedachte die om verdere overdenking vraagt, wat mij betreft. Het kan expliciet, zoals in het werk van Bilal Bahir, wiens plannen om naar Amerika te verhuizen werden doorkruist door het huidige beleid. Het werk in de expo is daar geen rechtstreeks gevolg van, maar het is verleidelijk om een werk als Utopian thought in dat nieuwe licht te lezen. Ook de twee werken van de Gazaanse kunstenaar Raouf Alajouri dateren van vóór de recente ontwikkelingen in zijn geboortestreek, maar de twee stralende kindergezichten krijgen in deze context onvermijdelijk een andere lading – een dimensie die zich aandient, ook als ze er oorspronkelijk niet bedoeld was, en die ongewild het drama van vandaag nog dichterbij brengt.

En toch lijkt deze expo niet in de eerste plaats bedoeld om het Zuiden naar hier te brengen. “Het Zuiden is al hier,” glimlacht Stefanie Verduyn. En dat klinkt eenvoudiger dan het is. Ze heeft zich zichtbaar uitgesloofd om deze werken uit de meest uiteenlopende plekken samen te brengen, en net die veelheid – aan vormen, perspectieven, gebruiken, gevoeligheden – is de kracht van de expo. Wat ze bedoelt, en wat ook zichtbaar wordt bij het ronddwalen, is dat de verscheidenheid aan inzichten en manieren van leven al lang ingebed is in onze samenleving.

Het is een menselijke eigenschap om het andere op te nemen, het vreemde te laten binnenkomen, zonder jezelf te verliezen – integendeel, om er juist vollediger van te worden. Deze eigenschap is dan ook overal te vinden, en nu een stukje meer nog in het Oost-Vlaamse Moregem.