Het is toch speciaal. Je leven weiden aan kunst, maar in het soms volle besef aan je laatste kunstwerk beginnen. Wat gaat er in je om? Hoe verhoudt je -letterlijke- laatste werk zich tot alles wat je ervoor deed, en waar je naam en faam op werd gebouwd? Ga je anders te werk? Probeer je er nog een allerlaatste boodschap in te steken?
Vorig jaar verscheen een merkwaardig boek dat dieper ingaat op het allerlaatste werk van een honderdtal meesters uit de kunstgeschiedenis, The last painting van Bernard Chambaz.
We pikken er een aantal uit, bij wijze van voorbeeld:
Diego Velázquez, Mercury en Argus (1659)
Volgens Chambaz straalt dit laatste werk van Velazquez een gevoel van ‘somnolence‘ uit, slaperigheid. De verf in dit werk was amper gedroogd wanneer Velazquez door de Koning van Spanje gevraagd werd om een tocht door de Pyreneeën te organiseren en bij te staan. Het werd hem echter fataal. Hij werd er ziek en stierf dra na zijn terugkeer in Madrid. Hij voelde het wellicht niet aankomen, maar de slaperigheid in het doek heeft achteraf gezien wel iets aandoenlijks.
Théodore Géricault, De linkerhand (1824)
Jean-Louis André Théodore Géricault had doorheen zijn leven de morbiede gewoonte om geamputeerde ledematen op te halen in het lijkhuis. Hij zou ze wekenlang in huis houden om er de anatomische fijnheden van te bestuderen en te schilderen. Deze laatste allerlaatste tekening kan als een boodschap worden gezien: “At the very end, he waves goodbye to the world with this hand.”, aldus Chambaz. Géricault stierf acht uur nadat hij dit werk volbracht, amper 32 jaar ‘oud’.
Edgar Degas, Twee rustende dansers (1898)
Degas maakte dit werk toen hij op zijn 65e nagenoeg blind geworden was. Een tragisch lot voor een beeldend kunstenaar. Het dwong hem om enkel nog in pastel en houtskool te werken, in plaats van met olieverf. Dit laatste werk werd zijn laatste inspanning om zijn geliefde thema in beeld te brengen. Een plastische stuiptrekking, zo je wil.Two Dancers Resting is Edgar Degas‘s (1834–1917) “final lap”, Chambaz writes. By age 65, blindness forced the Impressionist painter to abandon painting in oil, leaving him to work only in pastels and charcoal. This work is the culmination of those final efforts, done on chamois paper with a yellow background.
Edward Hopper,Two Comedians (1966)
“So often a painter of absence, here he depicts a presence, but it is the presence of those who are about to disappear”, schrijft Chambaz. Er wordt beweerd dat beide figuren symbool staan voor Edward en zijn vrouw. Een mooier afscheid van het leven kan men zich moeilijk inbeelden. Hij maakte het werk luttele tijd voordat hij stierf op 84-jarige leeftijd.
Mark Rothko,Untitled (1970)
Misschien wel de meest enigmatische uit het lijstje, de meest dramatische ook, gezien het werd gevonden naast zijn lichaam nadat hij zelfmoord had gepleegd. Of hij hier een boodschap mee wou meegeven is niet onmiddellijk duidelijk, vast staat dat hij in de diepte is verzonken van zijn eigen doorgedreven geestesoefening uit zijn latere jaren.
februari 6, 2019
mooi overzicht. Ik kijk al uit naar het vervolg 🙂
februari 8, 2019
boeiende beelden en staan niet direct in de kunstgeschiedenis !
september 27, 2020
Een andere manier van kijken…Boeiend deze invalshork
september 27, 2020
Bijzonder, hoe je altijd interessante thema’s weet te pakken die de kunstwerken in een ander daglicht zetten. Belangrijk ook. Dank je wel voor deze mooie zondagochtendreflecties
september 28, 2020
Ik vraag mij af of er ook een significant aantal laatste werken van vrouwelijke kunstenaars in opgenomen zijn ? U vermeldt daarover niets.
Het gaat immers over een vrij recente publicatie (2018) . Mij zou het verwonderen dat auteurs dergelijke overzichten uit de kunstgeschiedenis blijven op de markt brengen, zonder aandacht hiervoor.
september 28, 2020
Dag Annemie, er zijn een aantal vrouwelijke kunstenaars in opgenomen, maar het is inderdaad een uitzondering jammer genoeg. De kunstgeschiedenis heeft op een vreemde en onterechte manier mannelijke kunstenaars meer in het daglicht geplaatst, gelukkig zien we tekens dat dit nu aan het veranderen is (bijvoorbeeld in TheArtCouch magazine, dat steeds voor 40-60% aandacht heeft voor vrouwelijke kunstenaars). Beste groet, Frederic