De ruimte – ons universum – dijt uit. Tot zover niets wereldschokkends; we kunnen dit eenvoudig waarnemen. Maar waarin dijt het dan uit? Niet in dezelfde ruimte, want dan zou het niet uitdijen. Er moet dus iets anders zijn waarin onze ruimte zich kan uitbreiden. Iets dat ‘ruimte-gevend’ is, om de woorden van Patrick Chatelion Counet te gebruiken. Iets anders dus, dat zelf geen ruimte is.
Zelfs als ons universum grenzeloos is – wat niet betekent dat het oneindig is – blijven we opgesloten in een klein deeltje van de werkelijkheid. En het wordt complexer: ergens, ooit, moet deze ruimte zijn ontstaan. Daarvóór bestond er dus ook ‘iets anders,’ hoewel het debat over de begrippen ‘iets’ en ‘niets’ fel gevoerd wordt. Dat is voer voor filosofen en mystici, niet voor fysici en kunstenaars. Hoewel…
Waar fysici gretig een rationele verklaring zoeken voor dit mysterie, benaderen kunstenaars het meer intuïtief en gevoelsmatig. Het zijn twee facetten van dezelfde zoektocht. De methode van de kunstenaar biedt misschien een authentiekere beleving, vooral als je aanneemt dat onze waargenomen realiteit voortkomt uit een mentale beweging.
We ervaren alles door een filter – een betekenislaag die ons eigen is. Wanneer een kunstenaar de structuur van dit denken vormgeeft en vertaalt naar papier of materiaal, geeft hij daarmee ook vorm aan de mentale constructie van onze realiteitsbeleving.
Precies dat is wat Karel Breugelmans al jarenlang nastreeft, al zal hij het anders verwoorden. In de begeleidende tekst bij zijn tentoonstelling bij Transit in Mechelen verwijst Tamara Beheydt naar zijn constructies als ‘een verbeelding van geestelijke materie en het menselijke (persoonlijke en collectieve) bewustzijn als een fysieke plaats.’ Zijn werk toont hoe de ervaringen van onze interne beleving worden geprojecteerd op een realiteit buiten ons. Uiteindelijk zijn beide bewegingen – het innerlijke en het uiterlijke – wellicht inwisselbaar, of minstens evenwaardig.
Breugelmans’ proces leidt niet tot herkenbare, tastbare ruimtes, maar tot ‘potentiële’ ruimtes – de denkbare mogelijkheden van constructies. Misschien liggen daar de verborgen sleutels tot het mysterie van de ruimte: in onze eigen mentale processen. Zoals Stephen Hawking al concludeerde: we zijn het centrum van het universum. Toch hoeft dit niet te leiden tot een solipsistisch of antropocentrisch wereldbeeld. Het gaat niet om de individuele mens die opgesloten zit in zijn persoonlijke beleving, maar om het denkproces zelf – het proces dat uiteindelijk onze waarneming van de werkelijkheid vormt.
Het vereist een kunstenaar als Breugelmans om, al is het maar een fractie, van dit mysterie te ontsluieren.
foto’s: courtesy Galerie Transit
De expo Waar geen mens ooit was loopt nog tot 23 maart 2025 bij Galerie Transit in Mechelen. Klik hier voor alle info.
