“Shadowside”, de talrijke facetten van de mens in enkele beelden vervat. Sofie Muller bij Fox Jensen Gallery (Australië)

Posted By Frederic De Meyer

Everyone carries a shadow, and the less it is embodied in the individual’s conscious life, the blacker and denser it is (Carl Gustav Jung)

De schaduwkant van de mens. Wie beter dan een kunstenaar om het te onderzoeken? Om er alle, misschien zelfs nieuwe tinten in te ontdekken, of er indien nodig te scheppen?

Maar komt de schaduw van iets dat binnenin elke mens schuilt, of van iets dat zich buitenaf afspeelt, buiten de eigen wil om? Het zijn gewichtige vragen. De hel van Sartre is nooit veraf.

In het werk van Sofie Muller staat de mens, als eenzame eenheid, wel vaker centraal. Maar ook al wordt hij (of zij) alleen uitgebeeld, de ‘ander’ is steeds aanwezig, heb ik de indruk. In haar werk Brandt schuurt een kind zijn hoofd tegen de muur, is het niet uit frustratie om gevoelens die hij moeilijk kan uiten aan de ander? Geeft het werk Clarysse geen uiting aan het onvermogen om zich in een sociaal weefsel te nestelen, al dan niet vrijwillig of opgedrongen? Heeft het portret van haar aan Alzheimer lijdende grootmoeder geen blijk van een oordeel over de voyeuristische neiging van de kijker, die van de kijker naar het kunstwerk, maar evenzeer die van haar naasten die haar in geestelijk opzicht zien verdwijnen?

De ander is steeds aanwezig, lijkt me, zij het op verschillende manieren, zelfs al komt hij of zij niet ten tonele. Een latente aanwezigheid, omnipresent, maar nergens te bespeuren. Vaak is deze aanwezigheid de kijker zelf. Als een soort ongemakkelijke waarheid, een indringer in het psyche van haar personages. Het is maar een interpretatie, net als waar alle goede kunst toe nodigt.

De relatie wordt complexer wanneer de kunstenaar twee personen in beeld brengt. Explicieter, maar ook meer ambigu. Menselijke relaties, en de gevoelens die ze oproepen, zijn steeds dubbelzinnig, contradictorisch. We willen er vaak enkel de schoonheid van zien, en houden de meer duistere kanten ervan uit schroom, of uit een instinctieve reflex van zelfbehoud, angstvallig verborgen voor de ‘ander’, en vaak ook voor onszelf. Niettemin is het noodzakelijk om ook de meer pijnlijke kant ervan te onderzoeken om tot verlichting, of tot een hogere vorm van bewustzijn te komen.

Deze contrasterende gevoelens worden misschien nergens zo heftig ervaren als in de twee relaties die het leven van de meeste mensen wezenlijk bepalen: de relatie moeder-kind en man-vrouw. Het zijn de relaties waar de innerlijke strijd het hardste woedt tussen het behoud van de eigen identiteit, en het vereenzelvigen met die van een ander. Waarin voortdurend geschipperd moet worden tussen afhankelijkheid en de drang naar autonomie. Tegengestelde krachten spelen er op in, van beide kanten. Vandaar dat ze zoveel tegenstrijdige emoties opwekken.

Beide relaties vormen het thema van twee van de albasten werken die Sofie Muller (naast ander werk) nu tentoonstelt bij Fox Jensen Gallery in Australië. Haar moeder-kind werd al eens tentoongesteld in Abbeye de Saint Guilhem in de zomer van 2019, maar haar man-vrouw beeld werd nog nooit eerder tentoongesteld.

man-vrouw

Het gebaar oogt teder, op het eerste gezicht. De man buigt zich voorover over het gelaat van de vrouw, in wat als een omhelzing zou kunnen gezien worden. Tegelijk is het duidelijk dat hij haar gedeeltelijk opslokt, hij lijkt alle energie uit de vrouw te zuigen, die er onbewogen, gelaten bij ligt. Onverschillig zelfs, als zou ze reeds teveel hebben meegemaakt om zich nog te laten gaan in de verzuchtingen van haar dominerende partner.

Of is het omgekeerd? Bovenstaande gedachte is slechts een interpretatie, en dus noodgedwongen ook een vorm van projectie. Sofie ziet de dualiteit tussen man-vrouw niet noodzakelijk in het licht van een koppel. Het heeft voor haar een meer universele betekenis, het beeld van een fundamenteel onevenwicht tussen diegenen die geven, en diegenen die nemen. Niet zozeer in materiële zin, maar emotioneel.

(foto’s: courtesy Fox Jensen Gallery)

moeder-kind

Ook haar moeder-kind vormt een ogenschijnlijk gemoedelijk tafereel. Een moeder die haar gelaat tegen dat van haar kind vlijt. Tegelijk weegt het zwaar voor het kind, deze aandacht, het wordt er nagenoeg door verpletterd, zo blijkt uit de licht pijnlijke grimas op zijn gezicht. Maar het kind lijkt nog niets te durven zeggen, de moeder niet te willen kwetsen, het neemt het fysieke leed als een noodzakelijk kwaad, het krijgt er vooralsnog onvoorwaardelijke liefde voor terug, al zal het hem snel blijken dat niets zomaar wordt gegeven, zelfs de moederliefde niet.

(foto’s: courtesy Fox Jensen Gallery)

Het broze albast waar ze uit vervaardigd werden, vol littekens die reeds inherent aanwezig waren, en nieuwe die ze met haar beitel aanbracht; de verbrande sokkels waar de beelden op berusten, als was het verleden reeds opgebruikt, de zuurstof eruit gehaald, tot een nare maar blijvende herinnering. Het werk van Sofie zit vol symboliek, in verschillende lagen. Maar ze laten steeds ruimte voor de interpretatie van de kijker, afhankelijk van zijn eigen verleden, zijn eigen mentale balast. Al is het duidelijk welke boodschap Sofie Muller de werken influistert: niets is wat het lijkt, niets is zomaar goed, noch slecht. Enkel door open te staan voor alle aspecten van onze gevoelens kunnen we een vorm van waarheid vinden, een diepere betekenis achter de menselijke relatie met anderen, en, uiteindelijk, met jezelf…

De expo Shadowside loopt nog bij Fox Jensen Gallery in Sidney, Australië. Mocht je komende tijd niet tot daar geraken, de volledige catalogus van de expo is ook online te consulteren. Klik hier om het te bekijken!